Jeśli padaczki nie udaje się opanować lekami, wówczas trzeba rozważyć leczenie operacyjne, dietę ketogenną lub stymulację nerwu błędnego. Jedną ze stosunkowo „młodych” metod leczenia padaczki lekoopornej, a także depresji jest właśnie stymulacja nerwu błędnego (ang. vagus nerve stimulation, VNS). Nerw błędny ma specyficzną budowę. To X nerw czaszkowy, prowadzący włókna ruchowe i przywspółczulne. Jądra tego nerwu znajdują się w mózgu. Sam nerw błędny jest bardzo długi i unerwia wiele obszarów ciała, w tym szyję, klatkę piersiową i narządy jamy brzusznej. Mechanizm działania przeciwpadaczkowego i przeciwdepresyjnego stymulacji nerwu błędnego nie został jeszcze dokładnie poznany, choć przypuszcza się, że to wpływ stymulacji na szlaki nerwowe do układu noradrenergicznego i serotoninergicznego.
 
VNS to terapia polegająca na drażnieniu lewego nerwu błędnego. Stymulator jest zasilany przez baterię o żywotności około 10 lat. Urządzenie jest wyposażone w generator prądu, który elektrodami biegnie do nerwu błędnego. Dzięki systemowi radiowemu istnieje możliwość sterowania stymulatorem np. można zmieniać parametry i wyłączać urządzenie.
 
Wskazaniem do leczenia jest padaczka oporna na politerapię farmakologiczną u osób powyżej 12 roku życia, a także lekooporna depresja przewlekła i nawracająca. Stosowanie VSN w innych chorobach psychicznych jeszcze nie było analizowane. Wszczepienie stymulatora w leczeniu padaczki jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
 
Jak wygląda leczenie?
 
Aby rozpocząć leczenie poprzez VNS, konieczne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego w celu wszczepienia stymulatora. Pacjent jest poddawany znieczuleniu ogólnemu. Stymulator zwykle jest wszczepiany pod skórę na klatce piersiowej. Następnie od stymulatora trzeba przeprowadzić w okolicę szyi specjalne elektrody, które będą przekazywać impulsy elektryczne do nerwu błędnego. Po wszczepieniu lekarz operujący zawsze dokonuje testu sprawności stymulatora.
Następnie urządzenie zostaje zaprogramowane przez lekarza prowadzącego już na oddziale macierzystym. Stymulator zaczyna generować cykliczne impulsy elektryczne w seriach trwających pół minuty, naprzemiennie z 5-minutowymi przerwami, o określonym natężeniu i częstotliwości. Możliwe jest także ustawienie „impulsu na żądanie” poprzez przystawianie magnesu, po to aby w momencie odczuwania aury, móc uruchomić stymulację i w ten sposób ograniczyć wystąpienie napadu padaczkowego. Terapia VNS może trwać kilka miesięcy do kilku lat. Chory wtedy podlega regularnym, comiesięcznym lub nawet częstszym kontrolom u lekarza prowadzącego.
Warto wiedzieć, że „na rynku” jest także dostępny stymulator przezskórny. Korzystanie z niego nie wymaga wykonywania zabiegu operacyjnego. Polega na stymulacji gałęzi nerwu błędnego przebiegającej w okolicy ucha poprzez elektrodę douszną.
 
Skuteczność stymulacji nerwu błędnego
 
Skuteczność VNS w leczeniu epilepsji jest zbliżona do terapii lekami przeciwpadaczkowymi nowej generacji. Napady padaczkowe po wszczepieniu stymulatora mogą ustąpić nawet u kilkunastu procent chorych, a u około 50-60% zmniejszyć się o połowę. Skuteczność leczenia w depresji lekoopornej jeszcze nie jest tak dobrze udokumentowana jak w przypadku padaczek. Jednak notuje się poprawę stanu chorych na depresję poddawanych VNS. Metoda wydaje się być bardziej skuteczna w depresjach łagodniejszych, które choćby w małym stopniu reagują na leki. Należy wiedzieć, że przypadku leczenia depresji lekoopornej nie zawsze zaobserwuje się poprawę. Dodatkowo, niezmiernie rzadko dochodzi do pogorszenia się stanu psychicznego pacjenta (przejście w fazę maniakalną, jeden przypadek samobójstwa).
 
Minusy VNS
 
Wadą stymulacji nerwu błędnego jest pojawianie się dolegliwości miejscowych związanych ze stymulatorem. Na ogół są one łagodne i przemijające:

Trzeba też pamiętać, że chorzy z wszczepionym stymulatorem nerwu błędnego nie mogą mieć wykonywanego rezonansu magnetycznego.
 
Na podstawie: