Nerw trójdzielny to jeden z nerwów czaszkowych (piąty, z dwunastu par), który jest utworzony  przez włókna czuciowe i ruchowe. Jak nazwa wskazuje – posiada trzy gałęzie: oczną (unerwia czuciowo górną część twarzy), szczękową (dającą unerwienie czuciowe środkowego piętra twarzy) i żuchwową (unerwiającą czuciowo skórę poniżej ust i skroni; ruchowo – mięśnie żucia). Z niewiadomych przyczyn dochodzi do nerwobólu jednej lub wszystkich gałęzi nerwu, co określamy mianem neuralgii nerwu trójdzielnego [1].
 
Neuralgia nerwu trójdzielnego (łac. neuralgia nervi trigemini, ang. trigeminal neuralgia) to zespół chorobowy objawiający się niezwykle silnym bólem twarzy bez zaburzeń czucia, czy też innych objawów uszkodzenia nerwu trójdzielnego. Najczęściej dotyczy jednej połowy twarzy. Występują wtedy nagłe i krótkotrwałe ataki bólu w zakresie unerwienia jednej lub więcej gałęzi nerwu. Ból może pojawiać się bez przyczyny lub zostać indukowany podrażnieniem stref spustowych (na policzku, wardze lub nosie) przez dotyk, wiatr, żucie pokarmu, mycie zębów, mówienie czy też ucisk przez nieprawidłowo biegnące naczynie krwionośne.
Ból występujący w tej neuralgii związany jest z wyładowaniami, które zachodzą w jadrach zstępujących nerwu, prawdopodobnie w wyniku nadmiaru bodźców docierających do jądra [2].
 
Objawy neuralgii trójdzielnej
 
Pierwsze objawy najczęściej są notowane w wieku średnim i podeszłym. Nieznacznie częściej neuralgia nerwu V występuje u kobiet. Ból twarzy w przebiegu neuralgii jest określany jako ”najgorszy do wyobrażenia”. Ma charakter napadowy i nawracający. Pomiędzy napadami, jak i przed nimi, u pacjenta nie ma żadnych innych objawów. Chory martwi się jednak, że neuralgia kiedyś znowu się pojawi. Towarzyszy mu strach przed nadchodzącym bólem [2].
 
Ból w neuralgii trójdzielnej ma charakter piekący lub palący i „przychodzi” z błyskawicznym uderzeniem. Zwykle trwa krótko, bo od kilku sekund, do około dwóch minut. Może niestety trwać dłużej – nawet do kwadransa lub więcej. Neuralgie pojawiają się kilka razy w miesiącu lub kilka razy w ciągu dnia. Przebieg choroby jest zatem indywidualnie zmienny. Dolegliwościom bólowym mogą towarzyszyć inne objawy:

Rzadko neuralgia występuje obustronnie i jednoczasowo. Jeśli choroba trwa długo i obejmowała jedną gałąź nerwu trójdzielnego, wówczas istnieje ryzyko, że po dłuższym czasie trwania, neuralgia obejmie wszystkie gałązki nerwu trójdzielnego [2].
 
Diagnostyka i różnicowanie
 
W ustaleniu diagnozy pomocny jest wywiad i badanie fizykalne. Pozostałe badania np. krwi, na ogół są w normie. Neuralgię nerwu trójdzielnego można „poznać” obserwując reakcje i  zachowanie pacjenta. Po zajętej stronie widoczny może być skurcz twarzy, a pacjent poproszony o pokazanie stref spustowych palcem, będzie „rysował je” opuszką palca w odległości od twarzy, a nie po twarzy [2].
 
W diagnostyce różnicowej neuralgii nerwu trójdzielnego należy wziąć pod uwagę:

 
Możliwości leczenia
 
Zalecana jest karbamazepina w dawkach podzielonych, niekiedy wysokich. Korzystne jest także stosowanie rozluźniającego mięśnie baklofenu oraz fenytoiny. Skuteczne okazują się być leki przeciwpadaczkowe nowej generacji.
Gdy postępowanie farmakologiczne okazuje się nieskuteczne, możliwe jest także leczenie operacyjne, obejmujące mikronaczyniowe odbarczenie, ablację falami o częstości radiowej (najlepsze wyniki), gangliolizę chemiczną oraz przecięcie korzenia nerwu. Wady naczyniowe skutkujące uciskiem na nerw również są korygowane chirurgicznie [2].
 
Opracowano  na podstawie: