Depresja to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się obniżeniem nastroju, utratą zainteresowań i odczuwania przyjemności, spadkiem energii i poczucia własnej wartości, przeświadczeniem o własnej winie za wszelakie zdarzenia, zaburzeniami snu i apetytu oraz trudnościami w koncentracji. Depresji często towarzyszą objawy lęku. Zaburzenie może być przewlekłe lub nawracające. Okres nasilenia objawów doprowadza do ograniczenia normalnego funkcjonowania i wypełniania swoich obowiązków. Najgroźniejszym powikłaniem depresji są próby samobójcze. Blisko 1 milion osób rocznie dokonuje zamachu na swoje życie z tego powodu.
 
Przyczyny depresji
 
Etiologia choroby jest wieloczynnikowa. Depresję mogą powodować różne czynniki bio-psycho-społeczne. Do czynników biologicznych zaliczamy skłonności dziedziczone w genach, zaburzenia neuroprzekaźnictwa w mózgu, obecność chorób somatycznych, bądź też uzależnień od środków psychoaktywnych i stosowanie pewnych leków. Czynnikami psychologicznymi odgrywającymi dużą rolę w etiologii choroby są np. wydarzenia traumatyczne, „niezdrowe” relacje wewnątrzrodzinne. Istotny jest także aspekt społeczny obejmujący wsparcie społeczne, sytuację w szkole, w pracy, warunki materialne oraz poczucie samotności. Należy mieć na uwadze, że u jednej osoby można stwierdzić (i często stwierdza się) kilka czynników powodujących depresję [1].
 
Depresja w liczbach
 
Z depresją zmaga się około 3-4% populacji. Choroba częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn – w każdej grupie wiekowej. Epizody depresyjne częściej występują u osób z wyższym wykształceniem i mieszkających w miastach [2]. Depresja występuje również u dzieci. Stwierdzana jest u 1% dzieci w wieku przedszkolnym powyżej 2 i 3 r.ż., a u 2% w grupie dzieci w wieku 6-12 lat [3]. Co ciekawe, szacuje się, że około 50% pacjentów z depresją nigdy nie trafi do psychiatry [2]...
 
Podział depresji
 
Istnieje wiele rodzajów depresji. Najprostszy podział obejmuje depresję bez epizodu maniakalnego i depresję z epizodem maniakalnym (choroba afektywna dwubiegunowa) [5]. W depresji stwierdza się triadę poznawczą autorstwa Aarona Becka, czyli występowanie negatywnych myśli dotyczących siebie, otoczenia i przyszłości [1]. Depresję bez epizodu maniakalnego cechują poniższe objawy:

Najbardziej dramatycznymi dla pacjenta i dla jego bliskich są narastające odczucia braku sensu życia, wszechogarniającej beznadziejności oraz rozmyślania o śmierci. Pacjent wyraża swoje pragnienia o śmierci różnymi stwierdzeniami np. „dobrze by było, gdybym zniknął”, „dobrze by było gdybym się więcej nie obudził” lub rozważa próbę samobójcza i ostatecznie dokonuje zamachu na swoje życie. Pojawienie się myśli samobójczych jest niezależne od woli. Trudno sobie z nimi poradzić, stąd konieczna jest pomoc bliskiej, życzliwej osoby. Gdy jego wołanie o pomoc nie zostanie prawidłowo zinterpretowane, chory rozpoczyna planowanie sposobu odebrania sobie życia (co określamy mianem tendencji samobójczych) lub też popełnia samobójstwo nagle [1, 4].
 
Do objawów, które współwystępują z depresją zalicza się:

 
Sylwetka pacjenta
 
Pacjent z depresją podczas rozmowy może przejawiać cechy niepokoju ruchowego. Często zmienia pozycje części ciała, manipuluje palcami rąk, wydaje się być „nerwowy”. Jego głos jest monotonny, a tempo wypowiedzi spowolnione. Mimika twarzy jest zubożała, ze smutnym lub napiętym wyrazem. Ruchy pacjenta są powolne, ociężałe [1].
 
Nasilenie depresji
 
W zależności od liczby i nasilenia objawów wyróżniamy depresję łagodną, umiarkowaną i ciężką. Funkcjonowanie osób z depresją łagodną jest utrudnione w nieznacznym stopniu. Choroba „pozwala na” ograniczone pełnienie dotychczasowych ról. W ciężkiej depresji funkcjonowanie jest uniemożliwione przez chorobę. Bardzo mało prawdopodobne, by w tym stopniu depresji osoba była w stanie wykonywać dotychczasowe czynności [4].
Jeżeli objawy depresji łagodnej lub umiarkowanej utrzymują się około 2-4 tygodni, zalecana jest konsultacja psychiatryczne. W przypadku ciężkich objawów konsultacja powinna obyć się bezzwłocznie [1].
 
Podejrzenie depresji może postawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, jak również specjalista psychiatra. W psychiatrii jedną z najważniejszych metod diagnostycznych jest prawidłowo zebrany wywiad od pacjenta i jego rodziny, a także obserwacja pacjenta. W diagnostyce depresji mogą być zastosowane różne skale, jak:

Jednak samo badanie skalami, bez pełnego badania psychiatrycznego nie przesądza o rozpoznaniu. Powyższe skale mogą stanowić uzupełnienie diagnostyki, jak również służą do oceny stopnia nasilenia choroby i obserwowania przebiegu terapii [1].
 
Kryteria diagnostyczne
 
Diagnostyka depresji nie jest zatem łatwą procedurą. Pomocne są kryteria rozpoznawania epizodu depresyjnego według ICD-10:
 
Objawy podstawowe:

 
Objawy dodatkowe:

 
Dla stwierdzenia pełnego epizodu depresji konieczne jest stwierdzenie co najmniej 2 objawów podstawowych (obniżony nastrój nie musi być jednym z nich) i 2 objawów dodatkowych. Objawy utrzymują się przez okres co najmniej 2 tygodni lub krócej, jeśli objawy osiągają bardzo duże nasilenie i narastają szybko [6].
 
W diagnostyce nie wolno pominąć oceny objawów towarzyszących, jak lęk i stan somatyczny. Warto wykonać podstawowe badania krwi oraz poziom hormonów tarczycy i jeśli istnieje potrzeba – również hormonów płciowych, by wykluczyć chorobę, która może imitować depresję. Zatem w diagnostyce różnicowej depresji należy wziąć pod uwagę wymienionych poniżej chorób, a także wykluczyć efekty uboczne przyjmowanych aktualnie leków [1, 2].
 
Diagnostyka różnicowa
 
Objawy depresyjne występują w różnych chorobach somatycznych, takich jak:

dlatego też podczas diagnostyki należy je wykluczyć.
 
Leki mogące powodować stany depresyjne
 
Depresja może być też wywołana przez różne leki i substancje chemiczne. Niektóre z nich obejmują leki powszechnie stosowane w leczeniu chorób somatycznych:

Przyjmowanie substancji psychostymulujących i hamujących łaknienie, jak amfetamina, fenfluramina, amfepramon czy fenmetrazyna stwarza ryzyko wystąpienia depresji [2].
 
Mnogość przyczyn depresji, jak również objawy pokrywające się z obrazem innej choroby utrudniają postawienie diagnozy. Depresja może pozostać nierozpoznana przez dłuższy czas i stać się przyczyną nieporozumień w środowisku chorego, który nierzadko jest odbierany jako osoba leniwa, antypatyczna i niechlujna. Jego cierpienie pozostaje niezrozumiane, a problemy lekceważone, co jeszcze bardziej pogarsza stan psychiczny. Przekonanie chorego do wizyty u psychiatry i podjęcia leczenia staje się sprawą priorytetową w takiej sytuacji.
 
Na podstawie: