Otępienie (łac. dementia), to zespół objawów, obejmujących postępujące upośledzenie funkcji poznawczych, które odczuwalnie ogranicza normalne funkcjonowanie społeczene i wypełnianie ról zawodowych. Funkcje poznawcze, ulegające pogorszeniu zazwyczaj obejmują  pamięć, możliwości językowe, myślenie abstrakcyjne, osobowość, zachowania społeczne, praksję i percepcję oraz funkcje wzrokowo-przestrzenne. Z otępieniem zmaga się 1% populacji w wieku 60 lat. W populacji osób po 85 roku życia – 40%. Najczęstszą przyczyną otępienia jest choroba Alzheimera, następnie ostępienie z ciałami Lewy'ego, czołowo-skroniowe i wynikające z chorób naczyniowych mózgu.
 
Choroba Alzheimera jest często podejmowanym tematem artykułów naukowych i popularnonaukowych. Często słysząc słowo: „otępienie” - szybko je przypisujemy tej chorobie. O pozostałych postaciach otępień nadal niewiele się mówi, dlatego też warto przypomnieć podstawowe informacje o cechach i objawach, które je wyróżniają.
 
Otępienie naczyniopochodne
 
Za jego przyczynę uznaje się zaburzenia unaczynienia mózgu, np. zawały lakunarne i korowe, krwotoki podpajęczynówkowe, śródmózgowe, utratę neuronów struktur mózgu po ogólnym niedokrwieniu lub niedotlenieniu. Objawami tego rodzaju otępienia są zaburzenia pamięci, funkcji wykonawczych, zmiany osobowości, afektywne, ogniskowe objawy korowe wraz z wykazaną chorobą naczyniową mózgu (na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego lub obrazowego mózgu). Konieczne jest także stwierdzenie, czy symptomy i nieprawidłowości w badaniach są powiązane ze sobą w czasie i czy następuje pogorszenie stanu osoby chorej (nagłe lub stopniowe), a także zidentyfikowanie uszkodzeń obszarów mózgu istotnych dla wyższych czynności nerwowych. W kręgu otępień naczyniopochodnych opisywane są otępienia wielozawałowe (na skutek mnogich udarów mózgu; w diagnostyce jest pomocna skala Hachinskiego), choroba Binswangera (podostra encefalopatia miażdżycowa) oraz autosomalnie dominująca angiopatia mózgowa z zawałami podkorowymi i leukoencefalopatią.
 
Otępienie z ciałami Lewy'ego
 
Należy do otępień neurozwyrodnieniowych. Jest drugim co do częstości rodzajem otępienia po chorobie Alzheimera. Ciała Lewy'ego są wtrętowymi strukturami obserwowanymi w neuronach korowych. Pierwsze objawy otępienia z ciałąmi Lewy'ego występują od piątej, do siódmej dekady życia i obejmują zaburzenia funkcji poznawczych, utrudniające codzienne funkcjonowanie i wykonywanie obowiązków zawodowych. Zaburzenia pamięci mogą wystąpić w początkowym stadium choroby, jednak na ogół pojawiają się wraz z jej progresją. Główne cechy tego otępienia obejmują:

 
Otępienie semantyczne
 
Wynika ze zwyrodnienia płata czołowo-skroniowego, zwłaszcza lewego płata skroniowego. Ogólnie, otępienia czołowo-skroniowe ujawniają się między 45. a 65. rokiem życia. Cechą wyróżniającą ten rodzaj otępienia jest postępujące upośledzenie nazywania i rozumienia słów, z „płynną produkcją mowy”, ale „brakiem treści”. Nierozpoznawanie twarzy jest związane z nieproporcjonalnie dużym w stosunku do innych obszarów mózgu, zajęciem prawego płata skroniowego. Ponadto obserwowane są parafazje semantyczne np. chory widząc widelec, nazywa go łyżką, a widząc kota, nazywa go psem. Chorzy cierpią też z powodu anomii, czyli zniechęcenia, poczucia utraty celu podejmowanych działań.
 
Postaci otępień jest wiele. Ich właściwe rozpoznanie jest istotne dla doboru metody leczenia. Niektóre z nich mogą np. wynikać z niedoborów witaminowych i wówczas są odwracalne. Im szybciej otępienie zostanie rozpoznane, tym rosną szanse (ale nie ma gwarancji) na spowolnienie progresji choroby.
 
Na podstawie:

1. Manji H., Connolly S., Dorward N., Kitchen N., Mehta A., Wills A., red. nauk. wyd. pol. Barycki J. Oksfordzki podręcznik neurologii, Czelej, Lublin 2010 (publikacja angielska: 2007)  
2. Zaidat O.O., Lerner A.J. wyd. I polskie, red. H. Kwieciński, Neurologia. The Little Black Book. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010