Seksualność jest integralną składową osobowości każdego człowieka od momentu urodzenia do momentu śmierci - “stanowi kluczowy aspekt istnienia człowieka”. Nic więc dziwnego, że każda dysfunkcja dotycząca tej sfery może przysporzyć jednostce wiele cierpienia. Pomimo tego, jak istotna jest seksualność i jak dużą rolę odgrywa w naszym życiu, wciąż bardzo często nie doceniamy jej znaczenia, wpływu na nasze życie i dobrostan. Bardzo łatwo można to zaobserwować w gabinetach lekarskich, gdzie temat seksualności jest dość rzadko poruszany. Lekarze nie pytają swoich pacjentów o jakość ich życia seksualnego. Badania pokazują, że niespełna połowa pacjentów psychiatrycznych, przyjmowanych ambulatoryjnie, doświadczyła rozmowy ze swoim lekarzem psychiatrą na temat ich życia intymnego, natomiast pełny wywiad dotyczące sfery seksualnej zebrało 10% lekarzy. Zapomina się o tym, że problemy w sferze seksualnej pacjentów często powodują pogorszenie współpracy pacjent – lekarz oraz prowadzą w efekcie do odstawienia włączonych leków.
Biorąc pod uwagę częstotliwość występowania schizofrenii w populacji (1,4 – 4,6 na 1000 osób) oraz jej duży wpływ na funkcjonowanie pacjentów we wszystkich sferach, uderzyć może niewielka ilość badań i uwagi poświęconej problemom seksualnym pacjentów z tą chorobą. Jak wpływa ona na przebieg rozwoju psychoseksualnego? Jak przejawia się seksualność w jej przebiegu? Jaki wpływ ma terapia na funkcjonowanie seksualne? Jak mężczyźni i kobiety radzą sobie ze swoją seksualnością? Pomimo wielu pytań bez odpowiedzi, coraz częściej podnosi się znaczenie jakości życia i funkcjonowania seksualnego pacjentów ze schizofrenią.
WYCOFANIE Z AKTYWNOŚCI SEKSUALNEJ
Badania pokazują, że pacjenci chorzy na schizofrenię rzadziej angażują się w relacje seksualne niż pozostała populacja pacjentów psychiatrycznych. Według Bancrofta rzadko lub w ogóle nie utrzymują związków seksualnych. Dane z badań ujawniają, że choroba jest związana z istotnym ryzykiem wycofania się z tworzenia związków emocjonalno – seksualnych. A co za tym idzie – z niezaspokojeniem podstawowych potrzeb każdego człowieka.
DYSFUNKCJE SEKSUALNE
Niepokojący może wydać się fakt, że dysfunkcje seksualne obserwujemy aż u 90% populacji pacjentów cierpiących na schizofrenię. Obok faktu powszechności ich występowania zwraca się również uwagę na ich zróżnicowanie. Dotykające pacjentów problemy obejmują wszystkie aspekty seksualności kobiet i mężczyzn. U kobiet zaobserwowano mniejszą skłonność do odczuwania przyjemności ze zbliżenia, obniżenie lub zanik pożądania, zmniejszoną lubrykację, trudność z osiągnięciem orgazmu. Wśród mężczyzn wyróżniono mniejsze pragnienie seksu, obniżenie zdolności do uzyskania i utrzymania erekcji, mniej intensywne orgazmy, skłonność do przedwczesnej ejakulacji. U kobiet więc problemy z seksualnością związane są głównie z pożądaniem, natomiast u mężczyzn z pobudzeniem. Część z problemów natury seksualnej można przypisać przebiegowi choroby.
Nie należy zapominać o wpływie farmakoterapii na seksualność pacjentów ze schizofrenią. Szacuje się, że dysfunkcje seksualne pojawiają się u 60% mężczyzn poddanych leczeniu przeciwpsychotycznemu oraz u 30 – 93% leczonych kobiet. W literaturze można znaleźć opracowania, które łączą działanie leków przeciwpsychotycznych ze wszystkimi rodzajami zaburzeń seksualnych. Mechanizm wywoływania dysfunkcji przez LPP jest złożony i obejmuje działanie antagonistyczne względem receptorów dopaminergicznych – hiperprolaktynemia, obniżenie libido - pośrednio przez wpływ objawów pozapiramidowych, α-adrenegicznych – zaburzenia lubrykacji u kobiet, problemy z erekcją i ejakulacją u mężczyzn, histaminowych - obniżona reaktywność seksualna w wyniku sedacji, muskarynowych – zaburzenia erekcji, serotoninowych – zaburzenia orgazmu i ejakulacji. Większą ilość działań niepożądanych na seksualność wykazują leki starej generacji - wpływające na zwiększenie stężenia prolaktyny w organizmie pacjenta. W przypadku leków drugiej generacji liczba obserwowanych zaburzeń seksualnych jest znacznie mniejsza.
OBJAWY PSYCHOTYCZNE O TREŚCI SEKSUALNEJ
Warto wspomnieć również o zjawisku, które występuje rzadziej niż dysfunkcje seksualne, jednakże jest dość istotne w kontekście funkcjonowania seksualnego pacjentów cierpiących na schizofrenię. Chodzi tutaj o urojenia i omamy, gdzie w treściach pojawiają się wątki seksualne. Przyjmuje się, że nawet 20% pacjentów może ich doświadczać, na którymś z etapów rozwoju swojej choroby. Podejrzewa się bezpośredni wpływ treści wytwórczych na pojawienie się dysfunkcji seksualnych. Ponadto treści te mogą nadawać znaczenie istniejącym już problemom. Badania pokazują również istotny wpływ objawów psychotycznych na przebieg choroby oraz zdrowie i życie pacjentów. U osób, które na przestrzeni życia zgłosiły myśli obsesyjne o charakterze seksualnym, stwierdzono wyższe ryzyko popełnienia samobójstwa.
Dlaczego tak istotne jest przyjrzenie się objawom wytwórczym o charakterze seksualnym? Objawy wytwórcze bardzo często przyjmują charakter przekonania o tym, że posiada się inną płeć niż w rzeczywistości. Ważne jest umiejętne zdiagnozowanie i odróżnienie transseksualizmu od omamów wytwórczych w schizofrenii. Zdarzają się bowiem przypadki, w których pacjenci domagają się zabiegów chirurgicznych lub dokonują autokastracji.
NIECHCIANE CIĄŻE I RYZYKO ZARAŻENIA CHOROBAMI PRZENOSZONYMI DROGĄ PŁCIOWĄ
Istotnym wydaje się podkreślenie konieczności prowadzenia edukacji seksualnej przez lekarzy względem pacjentów psychiatrycznych, ze względu na podwyższone ryzyko zajścia w niechcianą ciążę oraz ryzyko zarażenia się chorobami przenoszonymi drogą płciową. Ryzyko to zdaje się podwyższone nie tylko dla osób cierpiących na schizofrenię, ale również pozostałej populacji dotkniętej chorobami psychicznymi. Badania pokazują, że pacjenci często angażują się w ryzykowne zachowania seksualne, w których trakcie może dojść do zakażenia chorobą przenoszoną drogą płciową, bądź przekazania takiej choroby. Badania podają, że w populacji pacjentek ze schizofrenią można odnotować większy odsetek niechcianych ciąż, aborcji, większe prawdopodobieństwo utraty opieki nad dziećmi, samotnego rodzicielstwa.
ŚWIATEŁKO W TUNELU – POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA SEKSUALNEGO PACJENTÓW ZE SCHIZOFRENIĄ
Pierwszym krokiem do polepszenia jakości życia seksualnego pacjentów ze schizofrenią jest zebranie dokładnego wywiadu dotyczącego ich życia intymnego. Już sama otwarta postawa dotycząca seksualności pacjentów ze strony personelu medycznego znacząco wpływa na poprawę jakości ich życia.
Badania pokazują, że jedną z opcji jest zmiana LPP, dodanie arypiprazolu czy antagonisty dopaminy lub zamiana silnego antagonisty dopaminy na arypiprazol. Przy czym obowiązkowa jest kontrola nasilenia objawów psychotycznych mogących wystąpić w przypadu modyfkacji leczenia. W badaniach stwierdzono, że arypiprazol ma potencjał do zmniejszenia nasilenia problemów seksualnych. Należy pamięć, że taka poprawa może mieć również wpływ na poprawę relacji pacjent – lekarz oraz współpracę pacjenta w leczeniu. W innych badaniach zmiana leczenia z risperidonu na kwetiapinę u części pacjentów spowodowała obniżenie stężenia prolaktyny, a co za tym idzie, poprawę funkcjonowania seksualnego. W innych badaniach taką poprawę uzyskano poprzez dołączenie do farmakoterapii leków zwiększających przekaźnictwo dopaminergiczne.
PODSUMOWANIE
Dysfunkcje seksualne występujące w przebiegu schizofrenii negatywnie wpływają na funkcjonowanie ogólne osób chorych. Pacjenci z trudnościami w ich życiu seksualnym znacznie niżej oceniali radość z życia, jak i jego jakość niż pacjenci, u których nie pojawiły się dysfunkcje. Znacznie niżej oceniano również prawdopodobieństwo wejścia w relację z drugą osobą. Nie zauważono natomiast różnicy w nawiązywaniu relacji innych niż seksualne, na przykład przyjaźni. Dysfunkcje seksualne, które zgłaszają pacjenci, pojawiają się w wyniku rozwoju samej choroby oraz wprowadzonej farmakoterapii. Pacjenci bardzo często nie dostają informacji od swoich lekarzy prowadzących o możliwym wpływie leczenia przeciwspychotycznego na ich życie seksualne, co bardzo często prowadzi do samodzielnego odstawienia leków przez pacjentów i zaniechanie leczenia. Bardzo ważne jest prowadzenie odpowiedniej edukacji seksualnej wśród pacjentów psychiatrycznych w celu zmniejszenia ryzyka zachodzenia przez pacjentki w niechciane ciąże oraz rozprzestrzeniania i zarażania się przez pacjentów chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Bibliografia
Mało? Przeczytaj jeszcze:
|
|
|
|
|
|
