Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia[1] to książka, która zachęca do pracy nad sobą. Wbrew podtytułowi nie znajdziemy w niej gotowej recepty na szczęśliwe i spokojne życie. Dowiemy się jednak, jak radzić sobie z trudnymi sytuacjami i traktować je jako asumpt do zmiany swojego nastawienia – dzięki temu spokój wewnętrzny, siła oraz szczęście okażą się znacznie łatwiej osiągalne.

Na wstępie należy zaznaczyć, że Rezyliencja to książka rodzinna. Napisali ją doktor Rick Hanson wraz z synem Forrestem Hansonem. Pierwszy z nich jest amerykańskim neuropsychologiem, psychiatrą klinicznym i autorem bestsellerowej książki Szczęśliwy mózg[2]. Jego syn, Forrest Hanson, to pisarz i konsultant biznesowy. Podwójne spojrzenie tego duetu przejawia się w stylu książki, który łączy fachowe porady z prywatnymi doświadczeniami i rozbudowanym odautorskim komentarzem.

Główną tezą Rezyliencji jest przekonanie, że każdy człowiek, niezależnie od płci, stanu posiadania czy wieku, ma wpływ na własne poczucie szczęścia. Autorzy przedstawiają własną wizję ludzkiej psychiki, która jest wypadkową trzech wymiarów: sfery potrzeb, sposobów ich zaspokajania oraz zasobów. Wychodzą z założenia, że każdy człowiek ma trzy podstawowe potrzeby, od których zaspokojenia zależy jego dobrostan psychiczny. Do tych potrzeb należą: bezpieczeństwo, satysfakcja oraz więź.

Wskazane potrzeby są zakorzenione w historii ewolucji gatunku ludzkiego. Chociaż środowisko, w którym żyjemy, zmieniało się znacząco na przestrzeni tysiącleci, to wymienione potrzeby pozostały według autorów niezmienne i są wspólne dla wszystkich ludzi. Zaspokajane są na cztery zasadnicze sposoby:

• rozpoznawanie, co jest prawdziwe;
• zapewnienie sobie niezbędnych zasobów;
• regulowanie myśli, uczuć i działań;
• umiejętne odnoszenie się do innych i do świata.

Zestawienie trzech fundamentalnych potrzeb ludzkich wraz z czterema sposobami ich zaspokajania pozwoliło autorom Rezyliencji wskazać 12 podstawowych sił wewnętrznych. Są to nasze „zasoby”, które można je określić jako korzystne stany umysłu, niezbędne do wypracowania wewnętrznej równowagi i radzenia sobie z przeciwnościami. Należą do nich: uważność, współczucie, uczenie się, siła charakteru, wdzięczność, wiara w siebie, spokój, motywacja, bliskość, odwaga, aspiracja i szczodrość. Praca nad tymi obszarami, będącymi jednocześnie tytułami rozdziałów książki, służy budowie rezylientnego dobrostanu. „Dobrostan i rezyliencja są sprzężone ze sobą” – przekonują autorzy. To dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu naszych zasobów potrafimy stawiać czoła wyzwaniom i czerpać korzyści nawet z kryzysowych sytuacji.

Tytułowe słowo „rezyliencja” (ang. resilience) jest wieloznaczne i można je przetłumaczyć jako „odporność” lub „sprężystość”. W wielu dziedzinach wiedzy (m.in. materiałoznawstwie, ekologii czy inżynierii budowlanej) występuje jako termin naukowy – najczęściej w formie spolszczonego odpowiednika. W takiej postaci, jako „rezyliencja”, występuje też w psychologii i oznacza umiejętność dostosowywania się do zmieniających się warunków otoczenia i odporność na działanie szkodliwych czynników. Rezyliencja to również zdolność do regeneracji po urazach psychicznych czy przebytych traumach.

Rick i Forrest Hanson w swojej książce przekonują, że rezyliencji służy pozytywna neuroplastyczność, która wykorzystuje podstawową zdolność mózgu do uczenia się na podstawie doświadczeń. „Kluczowe w rozwijaniu jakiegokolwiek zasobu psychicznego – czytamy w książce – jest wielokrotne doświadczenie tegoż zasobu, co prowadzi do trwałych zmian w strukturze lub funkcji neuronalnej”. Według autorów „najważniejsze jest wiedzieć, jak przekształcić przemijające doświadczenia w trwałe, wbudowane w mózg wewnętrzne zasoby”.

Niestety zazwyczaj mamy bardzo ograniczony wpływ na innych ludzi, ich zachowania i towarzyszące im okoliczności. Nasze doświadczenia nie zawsze są pozytywne. W chwilach kryzysu możemy jednak polegać na zasobach, którymi już dysponujemy, czyli swoich siłach wewnętrznych. Możemy je zawczasu odpowiednio wzmocnić i rozwinąć. Autorzy w swoim poradniku podpowiadają ćwiczenia służące do pracy nad 12 kompetencjami-zasobami. Stanowią one nieprzecenione narzędzie do codziennej pracy nad sobą, których uzupełnieniem są praktyczne informacje o pozytywnej neuroplastyczności.

Autorzy Rezyliencji podkreślają, że kompetencji nie trzeba rozwijać jednocześnie i tak samo intensywnie: można skupić się na tych, które aktualnie są nam najbardziej potrzebne. Zwracają również uwagę na to, że podstawą pracy nad sobą jest przełamanie negatywnego nastawienia i skupianie uwagi na pozytywnych emocjach. Ich przywoływanie stanie się z czasem rutynową reakcją naszego mózgu nawet na trudne wydarzenia.

Ciało i umysł stanowią naczynia połączone, dlatego Rick i Forrest Hanson kładą również nacisk nad pracę nad własnym ciałem: nie tylko jego nad akceptacją, lecz także higieną i zdrowiem. Autorzy zalecają troskę o dobry sen, aktywny wypoczynek i zdrowie odżywianie się. Rick i Forrest Hanson zachęcają przede wszystkim do wyrozumiałości wobec samych siebie. Nie chodzi jednak o pobłażliwość dla własnych słabości, ale o życzliwość, ciepło i życzenie sobie jak najlepiej. Nie ma to nic wspólnego z egocentryzmem czy niezdrowym egoizmem – przekonują autorzy książki. Pogodna samoakceptacja stanowi podstawę rezyliencji i dobrego wykorzystania zasobów, którymi dysponujemy.

Rick i Forrest Hanson w Rezyliencji w prosty sposób pokazują, że nasz dobrostan leży w dużej mierze w nas samych – należy jednak włożyć wysiłek, by go odszukać i wykorzystać na naszą korzyść.

R. Hanson, F. Hanson, Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia, przekład A. Sawicka-Chrapkowicz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2018.

Książkę możecie kupić na stronie wydawnictwa GWP, o tutaj https://goo.gl/uEjP2c