Pochodne fenotiazyny i butyrofenonu będące środkami przeciwpsychotycznymi są najczęściej stosowanymi związkami blokującymi receptory dopaminergiczne D2. Podczas terapii tymi lekami mogą rozwinąć się reakcje niepożądane, jak ostre reakcje dystoniczne, napady wejrzeniowe, ostre akatyzje, parkinsonizm polekowy, złośliwy zespół poneuroleptyczny, zespół abstynencyjny oraz dyskinezy późne, utrwalone. Lekami działającymi podobnie do wspomnianych wcześniej są: flunaryzyna, cynaryzyna i metoklopramid.
 
Ostre reakcje dystoniczne
 
Mogą pojawić się po kilku dniach od rozpoczęcia terapii i występują zazwyczaj u dzieci i młodych dorosłych. Częściej dotyczą mężczyzn. Pacjent doświadcza mimowolnych, silnych skręcań różnych części ciała – kończyn, tułowia, szyi, twarzy i języka. Zmuszają chorego do przybierania nieprawidłowych, niekomfortowych pozycji.
 
Napady wejrzeniowe
 
Są rodzajem dystonii polegającym na zapatrzeniu się w jeden punkt przez nawet kilka godzin. Na ogół napad może zostać przerwany farmakologicznie po podaniu diazepamu, cholinolityków lub leków antyhistaminowych.
 
Ostra akatyzja
 
Może wystąpić w pierwszych miesiącach terapii i w trakcie zwiększania dawki leków. Chory odczuwa niepokój ruchowy w kończynach i przymus poruszania nimi. Towarzyszą temu inne objawy, jak np. częste powtarzanie czynności (m.in. przeczesywania włosów, rytmiczny chód). W ostrej akatyzji lekiem z wyboru jest propranolol. Odstawienie leków przeciwpsychotycznych doprowadza do ustąpienia niepokoju ruchowego.
 
Parkinsonizm polekowy
 
Przypomina chorobę Parkinsona, jednak w tym przypadku leczenie preparatami lewodopy jest nieskuteczne. Dzieje się tak najprawdopodobniej na skutek trwałego zablokowania receptorów dopaminergicznych przez neuroleptyk. Leczenie parkinsonizmu polekowego jest podobne do leczenia choroby Parkinsona. Poprawa stanu może wystąpić po podaniu leków antycholinergicznych, amantadyny i odstawieniu neuroleptyków (parkinsonizm ustępuje stopniowo i powoli).
 
Złośliwy zespół poneuroleptyczny
 
Jednym z najpoważniejszych powikłań leczenia neuroleptykami jest złośliwy zespół poneuroleptyczny, który może skutkować zaburzeniami świadomości (stupor, śpiączka), a nawet śmiercią. Charakteryzuje się triadą objawów:

W przypadku ich wystąpienia, należy przerwać leczenie neuroleptykiem i rozpocząć dożylne nawadnianie i ochładzanie ciała pacjenta. W leczeniu bywają też stosowane: dantrolen, bromokryptyna i agoniści receptorów dopaminergicznych.
 
Zespół abstynencyjny
 
Do zespołu abstynencyjnego dochodzi po nagłym zaprzestaniu przyjmowania leku przeciwpsychotycznego. Należy do dyskinez późnych i na ogół dotyczy dzieci. Do objawów zaliczamy płynne ruchy pląsawicze, które ustępują w miarę upływu czasu (kilka tygodni). Ponowne wdrożenie neuroleptyku osłabia objawy.
 
Dyskinezy późne
 
To najczęstsze powikłanie leczenia neuroleptykami. Zaliczamy do nich klasyczne dyskinezy ust, policzków i języka (stereotypowe ruchy mimowolne np. wysuwanie języka), a także dystonię, akatyzję, tiki, mioklonie (zrywania mięśniowe) i drżenia. Mogą pojawiać się podczas terapii neuroleptykiem lub nie później niż do 3 miesięcy po zakończeniu leczenia. Tiki, mioklonie i drżenia występują rzadko.
 
Leczenie neuroleptykami powinno wynikać ze wskazań. Należy stosować możliwie najmniejszą, skuteczną dawkę leku przez jak najkrótszy czas. Po ustąpieniu objawów psychotycznych lekarz rozważa stopniowe schodzenie z dawki, do całkowitego odstawienia leku. Samodzielnie nie wolno przerywać zaplanowanej farmakoterapii.
 
Opracowano na podstawie:

Rowland L. P., Pedley T. A. Kiweciński H. Kamińska A. M. (red. wyd. pol.) Neurologia Merrita. Elsevier Urban&Partner. Wrocław 2012, dodruk 2014