Każdy człowiek przeżywa czasem gorsze dni. Życie w ciągłym biegu, zarywanie nocy, presja, czy też praca w kilku miejscach prędzej czy później doprowadzają do tego stanu nawet najsilniejszą osobę. Niewyjaśnione dolegliwości bólowe, spadek odporności, zaburzenia snu, depresyjny nastrój, nietolerancja wysiłku to jedynie kilka z objawów przemęczenia. Najczęściej wystarczy wziąć tydzień wolnego i odpocząć, by wszystko minęło. Czasem jednak „sen nie daje wytchnienia”...
Poczucie skrajnego zmęczenia, a wręcz wycieńczenia organizmu utrzymującego się przez dłuższy czas, może świadczyć o zespole przewlekłego zmęczenia (ang. chronic fatigue syndrome, CFS; kiedyś: "grypa yuppie"). Zespół przewlekłego zmęczenia występuje u osób w każdym wieku, bez względu na płeć i rasę. Częściej jednak jest obserwowany wśród kobiet w wieku około 20-50 lat.
Przyczyny CFS
Przyczyny zespołu przewlekłego zmęczenia nie są jasne. Prawdopodobnie w etiologii schorzenia mają udział dysfunkcje układu odpornościowego i nadnerczy. Ponadto zwraca się uwagę na niektóre markery genetyczne lub też traumy z dzieciństwa, które mogą sprzyjać zespołowi zmęczenienia.
Trzeba zaznaczyć, że CFS często współwystępuje z chorobami somatycznymi, takimi jak np. stwardnienie rozsiane, nowotwory, niedoczynność tarczycy, infekcje - w tym mononukleoza, wirusem opryszczki, CMV i odry, chorobami autoimmunologicznymi, psychicznymi i alkoholizmem. Czasem pojawia się jako efekt uboczny terapii (np. chemioterapia, radioterapia, leczenie immunosupresyjne) oraz wynik niezdrowego stylu życia (niewystarczająca ilość snu, rażąca dysproporcja między odpoczynkiem, a pracą).
Objawy i rozpoznawanie CFS
Krótkotrwały spadek formy nie przesądza o rozpoznaniu zespołu przewlekłego zmęczenia. Jego objawy trwają nieprzerwanie przez przynajmniej pół roku i nie ustępują po odpoczynku. Aby stwierdzić zespół przewlekłego zmęczenia, konieczne jest stwierdzenie czterech z poniższych objawów:
- złe samopoczucie po wysiłku,
- sen niedający wytchnienia,
- zaburzenia pamięci lub koncentracji,
- bóle mięśniowe,
- bóle wielu stawów (poliartropatia),
- ból gardła,
- tkliwość węzłów chłonnych,
- nowo pojawiające się bóle głowy.
Zespół przewlekłego zmęczenia stwierdza się, jeśli wykluczono inne choroby. Osoby cierpiące z powodu zespołu przewlekłego zmęczenia powinny zostać przebadane także pod kątem depresji, występowania bólu oraz zaburzeń snu.
Możliwości leczenia
Leczenie zespołu przewlekłego zmęczenia obejmuje terapię poznawczo-behawioralną oraz stopniową rehabilitację ruchową.,Działania nie powinny przeciążać chorego.. Połączenie tych dwóch terapii sprzyja zmniejszeniu poziomu zmęczenia, lęku i złego samopoczucia po wysiłku fizycznym. Poprawia też zdolność do pracy i współżycia w społeczeństwie.
Zalecany jest odpoczynek oraz treningi relaksacyjne. Leczenie farmakologiczne raczej nie przynosi spektakularnych efektów. Leki przeciwwirusowe, hydrokortyzon, metylofenidat, melatonina, citalopram, galantamina, środki homeopatyczne i multiwitaminy nie dają korzyści terapeutycznych. Pewną poprawę kliniczną stanu zaobserwowano po stymulacji odporności szczepionką z toksoidem gronkowcowym. W tej chwili nie ma jednak wielu badań na ten temat.
