Uszkodzenie poszczególnych struktur układu nerwowego skutkuje wystąpieniem określonych zespołów objawów. Przykładowymi są zespół opuszkowy i rzekomoopuszkowy. Do zespołu opuszkowego dochodzi w wyniku uszkodzenia obwodowego neuronu ruchowego, natomiast zespół rzekomoopuszkowy to wynik uszkodzenia ośrodkowego neuronu ruchowego
Zespół opuszkowy (łac. syndroma bulbare)
Zwany też porażeniem opuszkowym jest spowodowany uszkodzeniem jąder nerwów czaszkowych zlokalizowanych w rdzeniu przedłużonym (nerw językowo-gardłowy, błędny i podjęzykowy).
Cechą charakterystyczną zespołu opuszkowego jest wystąpienie dyzartrii wiotkiej (zaburzenia mowy) i dysfagii (zaburzenia połykania).
Mowa pacjenta jest niewyraźna, zamazana, nosowa. Chory nie jest w stanie wypowiadać spółgłosek. Ponadto występuje niedowład podniebienia oraz zniesienie odruchów podniebiennych i gardłowych. Dochodzi też do zaniku mięśni unerwianych przez zajęte nerwy czaszkowe.
Zespół opuszkowy występuje w:
- stwardnieniu zanikowym bocznym,
- stwardnieniu rozsianym,
- w przebiegu udaru mózgu,
- rozmiękaniu rdzenia przedłużonego,
- zespole Guillaina-Barrego,
- jamistości opuszki,
- zapaleniu mózgu i guzach mózgu z lokalizacją opuszkową,
a także w uszkodzeniu pni nerwów językowo-gardłowego, błędnego i podjęzykowego w przebiegu miastenii i polineuropatii pobłoniczej.
Zespół rzekomoopuszkowy (łac. syndroma pseudobulbare)
W wyniku obustronnego uszkodzenia dróg korowo-jądrowych biegnących od kory okolicy ruchowej do jąder nerwów
językowo-gardłowego, błędnego i podjęzykowego, dochodzi do wystąpienia zespołu (porażenia) rzekomoopuszkowego.
Charakterystyczna w jego przebiegu jest dysartria spastyczna (mowa spowolniała, nosowa, niewyraźna) i dysfagia, ale bez zaników mięśniowych. Ponadto stwierdza się wzmożenie odruchu żuchwowego i występowanie objawów piramidowych. Może im towarzyszyć niestabilność emocjonalna (np. wybuchy płaczu lub śmiechu) związana z przerwaniem połączeń między płatami czołowymi a pniem mózgu.
Do przyczyn zespołu rzekomoopuszkowego zaliczamy:
- miażdżycę naczyń mózgowych,
- guzy mózgu,
- postępujące porażenie nadjądrowe,
- stwardnienie rozsiane,
- stwardnienie zanikowe boczne.
Możliwości leczenia zespołów opuszkowego i rzekomoopuszkowego opierają się na postępowaniu przyczynowym. U wielu chorych przyczyny są jednak nieodwracalne (wówczas gdy doszło do uszkodzeń jąder nerwów). Diagnostyką i terapią powyższych zespołów zajmują się lekarze neurolodzy, logopedzi i fizjoterapeuci na oddziale neurologicznym. Istotne dla pacjenta jest także wsparcie bliskich osób i fachowe, psychologiczne.
Bardzo ważne jest również przeciwdziałanie niedożywieniu i wyniszczeniu spowodowanemu trudnościami lub niemożnością przyjmowania posiłków. Konieczne jest założenie sondy dożołądkowej lub przezskórnej endoskopowej gastrostomii i dostarczanie pokarmów tą drogą.
Opracowano na podstawie:
1.Rowland L. P., Pedley T. A. (red wyd. pol. Kwieciński H., Kamińska A. M.) Neurologia Merritta. Elsevier Urban&Partner. Wrocław 2014
2.Prusiński A. Neurologia praktyczna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007
3.Kozubski W., Liberski P. P. (red.) Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006
