Siedemdziesięciodwuletnia kobieta dzwoni do swojego lekarza po tym, jak przez pół godziny miała trudności z mówieniem i czuła osłabienie prawej połowy twarzy i prawej strony ciała. Historia jej leczenia jest dość typowa.

Pięćdziesięciopięcioletni mężczyzna dzwoni po pogotowie, gdy zaczyna czuć osłabienie i drętwienie w lewej ręce. Gdy przybywa na ostry dyżur, jakieś 30 minut po pojawieniu się objawów, zauważa, że jego stan się poprawił. Mężczyzna ma nadwagę i leczy się z powodu nadciśnienia. Osiemdziesięciolatek podczas przekopywania ogródka na działce doznaje zaburzeń w polu widzenia, zawrotów głowy i upada. Jego małżonka wzywa karetkę. Pod wieczór mężczyzna dochodzi do siebie, choć istniało uzasadnione podejrzenie, że upadek spowodował poważniejszy uraz tkanki mózgowej. Co łączy te trzy historie?
 

Przemijający atak niedokrwienny - udar czy nie udar?

Wszystkie opisane wyżej osoby najprawdopodobniej doświadczyły przemijającego ataku niedokrwiennego (Transient Ischemic Attack, TIA). Jest to zdarzanie, w którym krótkotrwale został przerwany dopływ krwi do części mózgu, powodując przemijające niedokrwienie tkanki mózgowej. Przypomina to sytuację udaru niedokrwiennego, jednak kryteria diagnostyczne dla TIA zakładają, że objawy neurologiczne trwają dość krótko (czasami nawet kilka-kilkanaście minut), maksymalnie do 24 godzin i ustępują samoistnie.
Owe objawy neurologiczne, których może doświadczyć osoba podczas przemijającego niedokrwienia mózgu można podzielić na kilka kategorii:

• Motoryczne: pacjent może się uskarżać na osłabienie, niezdarność albo trudności z przełykaniem.
• Dotyczące zmysłów: zmienione doznania czuciowe, zaburzenia pola widzenia, podwójne widzenie, zawroty głowy.
• Zaburzenia mowy: pacjent może doświadczać trudności w mówieniu, rozumieniu mowy, pisaniu, czytaniu i liczeniu; może mieć niewyraźną mowę.

Objawy te mogą występować pojedynczo lub po kilka, szczególnie w sposób, który wskazywałby na niedokrwienie w konkretnym obszarze tkanki mózgowej. Niektóre z tych objawów, jak zawroty głowy czy podwójne widzenie, gdy występują pojedynczo nie wskazują specyficznie na TIA.
 

Trudności w diagnozowaniu TIA

Klinicyści wskazują na trudności w diagnozowaniu przemijającego niedokrwienia mózgu ze względu na podobieństwo do udaru niedokrwiennego. Właśnie z uwagi na trudności diagnostyczne często oba zjawiska badane i opisywane są łącznie. Mimo tego, w Stanach Zjednoczonych ilość wystąpień TIA szacuje się na 200 – 500 tys. rocznie, co daje zastraszający obraz zjawiska ze względu na krótkotrwałość objawów, diagnostyczne niejasności i rokowania związane z wystąpieniem epizodu przemijającego niedokrwienia mózgu. W najbardziej rzetelnych dotychczas badaniach na grupie ponad tysiąca osób w okresie 90 dni od wystąpienia TIA u około 10% osób doszło do udaru niedokrwiennego (połowa w ciągu dwóch dni po TIA), około 2,5% osób trafiło do szpitala w związku z chorobą serca, zaś kolejne ponad 2,5% zmarło.

Etiologia przemijających ataków niedokrwiennych

Wyróżnia się kilka czynników ryzyka, które sprzyjają występowaniu przemijających ataków niedokrwiennych (oraz udarów niedokrwiennych w ogóle):

• Nadciśnienie: badania wskazują, że wraz z obniżaniem ciśnienia ryzyko wystąpienia udaru spada o 30-40%. Poza odpowiednimi lekami właściwości obniżania ciśnienia mają również zachowania prozdrowotne, jak ruch czy odpowiednia dieta.
• Cukrzyca: występująca u 8% dorosłej populacji, a u osób z udarem niedokrwiennym jej rozpowszechnienie waha się od 15 do 33%. Osobom z cukrzycą zaleca się kontrolowanie ciśnienia i profilu lipidowego krwi.
• Palenie: Szacuje się, że u osób palących ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego jest dwa razy większe niż u osób niepalących. Osobom, które doznały TIA albo udaru zaleca się nie tylko rzucenie palenia, ale również unikanie miejsc, gdzie jest dym tytoniowy.
• Picie alkoholu: jest ogólnie czynnikiem ryzyka dla udarów każdego typu. Zaleca się, żeby osoby pijące lub nadużywające alkoholu po TIA lub udarze niedokrwiennym przestały pić lub ograniczyły ilość spożywanych napojów wyskokowych.
• Otyłość: to ogólny czynnik ryzyka jeśli chodzi o przedwczesną śmiertelność i choć nie ma dowodów na to, że utrata wagi działa prewencyjnie przeciwko nawrotom epizodów niedokrwiennych, to jednak szczuplejsza sylwetka wiąże się z lepszymi parametrami metabolicznymi, a co za tym idzie – lepszym zdrowiem.

Literatura źródłowa:

• Johnston, S. C. (2002). Transient ischemic attack. New England Journal of Medicine, 347(21), 1687-1692.
• Sacco, R. L., Adams, R., Albers, G., Alberts, M. J., Benavente, O., Furie, K. i in. (2006). Guidelines for Prevention of Stroke in Patients With Ischemic Stroke or Transient Ischemic Attack A Statement for Healthcare Professionals From the American Heart Association/American Stroke Association Council on Stroke: Co-Sponsored by the Council on Cardiovascular Radiology and Intervention: The American Academy of Neurology affirms the value of this guideline. Circulation, 113(10), e409-e449.
• Smith, R. W. (n.d.). Transient Ischemic Attack. Foundation for Education and Research in Neurological Emergencies. [z: http://www.ferne.org/Lectures/tia%200501.htm]