Mowa to podstawowe narzędzie skutecznej komunikacji międzyludzkiej. Tempo rozwoju języka jest bardzo zindywidualizowane. Zaburzenie mowy nie musi być zjawiskiem izolowanym, gdyż jej deficyty mogą negatywnie wpłynąć na poziom motoryczny czy psychiczny dziecka. Klinicyści rejestrują również zależność odwrotną, kiedy nieprawidłowy rozwój psychomotoryczny może doprowadzić do dysfunkcji w zakresie komunikacji.

Problemy terminologiczne

Specyficzne problemy rozwoju mowy i języka, czyli Specific Language Impairment (SLI) przysparzają psychologom oraz logopedom sporych problemów diagnostycznych. Prawidłowe rozpoznanie określonej klasy zaburzeń ułatwia skierowanie lub zaplanowanie odpowiedniej rehabilitacji, która jest niezbędna dla poprawy zdolności komunikacyjnych dzieci. Ważne jest zrozumienie specyfiki funkcjonowania takich osób i zaproponowanie odpowiednio dobranej ścieżki edukacyjnej.

Specyficznym objawem są nie tylko problemy z mową, ale także z pisaniem i czytaniem. Niektórzy autorzy rozróżniają pojęcia afazja i dysfazja, to pierwsze przypisując wyłącznie osobom, które utraciły nabytą wcześniej umiejętność posługiwania się mową, a drugie jako występujące u dzieci, które nie zdążyły ukształtować poprawnego aparatu komunikacyjnego. Terminy, którymi najczęściej posługują się klinicyści to: afazja dziecięca, dysfazja, niedokształcenie mowy pochodzenia korowego, niedokształcenie mowy o typie afazji oraz afazja rozwojowa i alalia. Część podziałów afazji dziecięcej może być  analogiczna do kryteriów stosowanych u osób dorosłych. 
 
W klasycznej postaci ekspresyjnej obserwujemy: trudność w wypowiadaniu słów, rozmaite zamiany głosek (parafazje głoskowe), dzielenia słowa na sylaby, szybkie zapominanie wypowiedzianego słowa,  agramatyzmy, dość ubogi zasób słownictwa.
Dziecko z postacią ekspresyjną rozumie mowę, jest w stanie wykonać kierowane do niego polecenia. Ma jedynie problem z poprawną werbalizacją. W takim przypadku terapia logopedyczna i neuropsychologiczna przynosi zazwyczaj bardzo dobre skutki.  
 
Afazja percepcyjna natomiast objawia się głównie poprzez zaburzenia rozumienia. Zdecydowanie mniej nasilone są  problemy z mową spontaniczną. Dziecko może mieć problem z pojmowaniem sensu wypowiedzi, zwłaszcza dłuższych i bardziej złożonych zdań. Ponadto mogą pojawić się trudności w powtarzaniu słyszanych słów oraz w zakresie nazywania. W praktyce dość rzadko zdarzają się typowe objawy afazji percepcyjnej lub ekspresyjnej. Zazwyczaj możemy zauważyć mieszane, pochodzące z obydwu klasyfikacji.
 
Jeżeli chodzi o przyczyny zaburzenia, to najczęściej wymienia się: krótkotrwałe niedotlenienie (np. w podczas akcji porodowej), uszkodzenia naczyń mózgowych, guzy mózgu, zapalenie mózgu oraz wszelkiego rodzaju urazy czaszkowo-mózgowe.

Dziecko z afazją - techniki terapeutyczne

Praca z dzieckiem z afazją powinna mieć charakter zindywidualizowany, gdyż jak zostało wcześniej wspomniane, mogą wystąpić różne objawy towarzyszące (zaburzenia emocjonalne; nieumiejętność czytania, pisania; spowolnienie procesów myślowych i wiele innych). Ich nasilenie lub brak występowania może zadecydować o ostatecznej formie terapii. Nie istnieje więc jeden podstawowy i uniwersalny wzorzec leczenia.

Przede wszystkim należy zachęcać dziecko do samodzielnego konstruowania wypowiedzi, nie przerywając i wykazując cierpliwość. Nie należy poprawiać każdego błędnego zdania, gdyż dziecko może koncentrować się na popełnianych błędach, nie dostrzegając poczynionych postępów. Nie powinno się nakazywać odpowiadania pełnym zdaniem, zwłaszcza na początku rehabilitacji, kiedy zdolności mogą być w znacznym stopniu ograniczone.

Zbyt wygórowane wymagania na początku terapii mogą zniechęcić dziecko do dalszej pracy. Nie wolno pospieszać  w trakcie wypowiadania się. Należy doceniać pracę i wysiłek włożony w terapię i chwalić za każdy, nawet najmniejszy postęp. Zadawane przez nas pytania powinny być krótkie i zrozumiałe. Terapia musi być całkowicie dostosowana do potrzeb. Warto skoncentrować się na nauce praktycznych i przydatnych umiejętności, np. obsłudze komputera. Można próbować wpływać na różne zmysły dziecka, działać poprzez wyobraźnię i ćwiczenia eksperymentalne. Jeżeli pojawiają się problemy ze zrozumieniem dłuższych wyrazów, podzielmy je na części. Wraz z upływem terapii poziom trudności wykonywanych zadań powinien rosnąć, ale z uwzględnieniem możliwości. Ważne jest wzbogacanie zbyt ubogiego słownictwa nowymi wyrażeniami.

Nie powinniśmy jednak skupiać się jedynie na brakach, ale także rozwijać zdolności kompensacji deficytów. Jeżeli osoba ma problem z czytaniem, ale dobrze rozumie wypowiedzi, możemy wykorzystać audiobooki. Badania pokazują, że również pływanie ma pozytywny wpływ na rozwój układu nerwowego. Bardzo istotne jest wsparcie psychologiczne w pełnej empatii i zrozumienia atmosferze.