Francuski filozof Rene Descartes sformułował w XVII wieku nową koncepcję opisującą interakcję duszy z materią, czy jak opisałby to współczesny badacz, umysłu z mózgiem. Według tej koncepcji, nazywanej dziś dualizmem kartezjańskim, myśli są funkcją duszy i ze względu na ich niematerialny charakter nie można ich umiejscowić w konkretnym organie. Aby siła myśli mogła napędzać mechanistycznie pojmowane ciało, potrzebne jest miejsce, w którym występowałaby interakcja pomiędzy duszą a ciałem. Kartezjusz stwierdził, że znajduje się ono w szyszynce. Jego uwagę zwróciło położenie tej części mózgu, gdyż znajduje się ona w przybliżeniu w środku mózgu i jest strukturą nieparzystą. Kolejną charakterystyczną cechą szyszynki, zauważaną przez współczesnych Kartezjuszowi autorów, jest jej silnie rozwinięte unaczynienie. Dobrze ukrwione narządy zwracały uwagę anatomów już od starożytności, sugerując szczególną wagę pełnionych przez nie funkcji.
Przemieśćmy się w czasie z powrotem do rzeczywistości i zastanówmy się, co ogólnie wiemy o szyszynce dzisiaj. Szyszynka (corpus pineale) należy do struktur nadwzgórza (epithalamus), części wzgórzomózgowia (thalamencephalon), które jest częścią międzymózgowia (diencephalon). Struktura ta leży pomiędzy wzgórkami górnymi blaszki pokrywy (superior colliculi), do tyłu od tylnej ściany komory trzeciej. Ma ona kształt przypłaszczonego stożka o rozmiarach około 12mm x 8mm x 4mm, którego wierzchołek skierowany jest ku tyłowi. Jej podstawa przechodzi ku przodowi w dwie blaszki zwane blaszką grzbietową i brzuszną szyszynki (lamina dorsalis et ventralis corpori pineale). Blaszka grzbietowa przechodzi w spoidło uzdeczek (commisura habenulae), zaś blaszka brzuszna przechodzi w spoidło tylne (commisura posterior). Górną powierzchnię struktury przykrywa tkanka naczyniówkowa, rozpostarta pomiędzy wzgórzami. Szaroczerwoną barwę oraz intensywne zabarwienie w obrazowaniu rezonansem magnetycznym szyszynka zawdzięcza wysokiej zawartości soli: hydroksyapatytu i węglanu wapnia, których ziarna nazywane są piaskiem mózgu (acertulus cerebri).
Za cóż więc odpowiada ta niewielka struktura o charakterystycznej budowie? Jest ona gruczołem wydzielniczym, której komórki – pinealocyty, produkują melatoninę. Jest to hormon regulujący rytm dobowy. Melatonina wydzielana jest w trakcie fazy ciemnej i przez sieć naczyń otaczających szyszynkę, dostaje się do krwioobiegu. Oprócz regulacji rytmu dobowego hormon ten bierze udział w rozwoju narządów płciowych, czyli gonad. Produkcja melatoniny jest synchronizowana z informacjami świetlnymi określającymi porę dnia, gdyż szyszynka otrzymuje informacje z komórek siatkówki, przekazywane przez zwój szyjny górny (ganglion cervicalis superior).
Funkcje pełnione przez szyszynkę docenił z pewnością każdy, kogo dotknął zespół nagłej zmiany strefy czasowej, czyli popularny jet lag syndrome. Pojawia się on w trakcie podróży związanej ze zmianą strefy czasowej. Objawia się zaburzeniami procesów fizjologicznych związanych z rytmem dobowym, takich jak: zaburzenia snu, apetytu, przemiany materii.
Jak widać współczesna nauka nie traktuje już szyszynki jako miejsca interakcji pomiędzy duszą a ciałem, jednak nowoczesne osiągnięcia cywilizacyjne takie jak: podróże transkontynentalne, zasiedlanie stref okołobiegunowych, czy praca w trybie zmianowym zwróciły ponownie naszą uwagę na funkcjonowanie tej niedużej struktury.
|
|
|
|
|
|
