Lecząc choroby wewnętrzne stosujemy różnego rodzaju substancje chemiczne, zwane lekami. Substancje te w określony sposób wpływają na nasz organizm. Zwalczają jakiś objaw, chorobę czy patogen. Jednak czasem mogą powodować rozmaite działania niepożądane np. antybiotyki oprócz bakterii chorobotwórczych zabijają bakterie probiotyczne w mikroflorze jelitowej, które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania jelit i odporności. Podobnie jest z innymi lekami. Przykładowo stosując leki nasercowe lub przeciwbólowe, możemy odczuwać zmiany samopoczucia i... bóle głowy.
 
Bóle głowy związane z przyjmowaniem leków dzielimy na kilka grup. Prusiński wyróżnia ich trzy kategorie:
 

 

 

 
 
Bóle głowy powstające wskutek bezpośredniego wpływu leków
 
Mechanizm powstawania bólów głowy związany z przyjmowaniem leków jest kwestią dyskusyjną i najczęściej pozostaje niewyjaśniony. Czasem wiąże się go z wpływem leku na naczynia krwionośne, czy też indukowanie przejściowego nadciśnienia wewnątrzczaszkowego [1, 2, 3].
Za pierwszym mechanizmem przemawia sposób działania leku, który tą drogą ma złagodzić określony objaw. Leki rozszerzające naczynia krwionośne są powszechnie stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i choroby niedokrwiennej serca. Niekiedy taka terapia jest przyczyną bólów głowy, choć też należy mieć na uwadze, że nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze również. Do opisywanych leków zaliczamy:
 

 
Ból głowy może wynikać także z łagodnego nadciśnienia wewnątrzczaszkowego. Ten mechanizm obserwuje się podczas stosowania niektórych antybiotyków (tetracykliny, gentamycyna i amapicylina); chemioterapeutyków (kwas nalidyksowy, pefloksacyna) oraz wysokich dawek witaminy A – wykorzystywanych w dermatologii [1, 3].
 
Nadciśnienie wewnątrzczaszkowe
 
Warto też wiedzieć, że ból głowy może się również pojawić na początku leczenia inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny. W takim przypadku ból jednak mija dość szybko. Bóle głowy częściej były zgłaszane u pacjentów z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi niż u pacjentów z depresją. Jednakże trzeba wiedzieć, że rozpowszechnienie bólów głowy jest wyższe w przypadku osób z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi niż u chorych na depresję [4].
 
Napady migrenowe powodowane przez niektóre leki u pacjentów dotkniętych tą chorobą
 
Znamy różne czynniki wywołujące atak migreny – od produktów spożywczych, przez stres i zmęczenie, po głód i zapachy. Rzadko wśród tych czynników wymienia się przyjmowanie leków, choć pewne z nich zwiększają ryzyko wystąpienia i częstotliwość napadów migreny. Zaliczają się do nich:

 
Migrena
 
Polekowe bóle głowy „z odbicia”
 
Ten rodzaj bólu głowy nie stanowi efektu ubocznego samego w sobie. Bowiem wynika z długotrwałego (wieloletniego) przyjmowania leków przeciwbólowych i ergotaminy w przebiegu migren lub napięciowych bólów głowy [1]. Zbyt częste, niekontrolowane zażywanie leków przeciwbólowych może doprowadzić do zmian funkcjonalnych w opioidowym układzie antynocycepcyjnym, serotoninergicznym lub nawet wyzwalać efekty autoimmunologiczne [3]. Wtedy też zachodzi zjawisko paradoksalne: ból głowy nie mija, ale nasila się (ból rykoszetowy, „z odbicia”) [1]. Ma on charakter uciskowy, tępy, obejmuje całą głowę. Szczególnie nasila się w okolicach czołowo-skroniowych. Może też dochodzić do nakładania się bólu migrenowego i bólu „z odbicia” [3].
 
Podobnie jak w przypadku migreny, z bólem tym częściej zmagają się kobiety (około 40. roku życia). Dolegliwości zwykle pojawią się wcześnie rano i zmuszają do zażycia leku przeciwbólowego, który daje jedynie kilkugodzinną poprawę. Po tym czasie ból uporczywie wraca, a pacjent znów zażywa lek wpadając w błędne koło [3].
 
Z czasem do opisywanych bólów głowy dołącza się rozdrażnienie, depresja i bezsenność. Pacjent już nadużywający leków przeciwbólowych zaczyna szukać pomocy u lekarza, który nie będąc świadomym nadużywania przez pacjenta środków przeciwbólowych – zleca kolejne, mocniejsze leki i uruchamia kolejne błędne koło, bez efektu terapeutycznego [1, 3].
 
Jedynym skutecznym leczeniem w przypadku rykoszetowych bólów głowy jest wyjaśnienie pacjentowi ich istoty i mechanizmu powstawania, przekonanie chorego o potrzebie zrezygnowania ze stosowania leków przeciwbólowych i pomoc w przetrwaniu zespołu abstynencyjnego (leki przeciwdepresyjne), który trwa około dwóch tygodni. Pacjent powinien zostać także poinformowany i edukowany z zakresu radzenia sobie z bólem głowy i na temat bezpiecznej częstotliwości przyjmowania leków [1].
 
Ból głowy spowodowany przyjmowaniem leków w celach terapeutycznych powinien być zdiagnozowany i umiejętnie leczony. Jeśli jest znacznie nasilony podczas leczenia nadciśnienia, czy też antybiotykoterapii – może zajść potrzeba zmiany dawkowania leku lub też samego leku. Nie warto lekceważyć bólów głowy indukowanych lekami, gdyż w dużym stopniu ograniczają codzienne funkcjonowanie i pogarszają samopoczucie.
 
Na podstawie: