Napad padaczkowy jest objawem nieprawidłowych wyładowań bioelektrycznych w mózgu. Może przybierać różne formy – od klasycznych napadów drgawek, po nietypowe napady nieświadomości. Bardzo ważne jest, by umieć wtedy właściwie pomóc choremu, a nie pozostawiać go bez opieki. Napady padaczkowe mogą wystąpić o każdej porze dnia i w każdym miejscu, dlatego też warto znać zasady udzielania pierwszej pomocy chorym na padaczkę.
Objawy napadu padaczkowego
Objawy napadu padaczkowego są różne. Czasem może je wyprzedzić wystąpienie aury np. błyski przed oczami, dolegliwości brzuszne, zmiana zachowania, widzenie w jednej barwie. Jeśli osoba chora doświadcza napadu toniczno-klonicznego, wówczas będziemy obserwować:
- osunięcie się na podłoże, skurcz mięśni, wygięcie ciała w łuk i wydanie głośnego okrzyku (na skutek wypchnięcia przez skurcz mięśni powietrza znajdującego się w drogach oddechowych), szczękościsk, krótkotrwały bezdech,
- wystąpienie drgawek o różnej amplitudzie, które mogą trwać około kilku minut,
- pojawianie się ślinotoku, nietrzymania moczu,
- utratę przytomności i sen ponapadowy.
Napady nieświadomości na ogół występują u dzieci i młodzieży. Na czas napadu chory traci świadomość, a jego wzrok „zapatruje się” w dal. Może też wystąpić wywrócenie gałek ocznych lub drganie i mruganie powiekami. Zjawisko wygląda jakby osoba się zagapiła w jeden punkt. Rzadko chory upada na podłoże. Napad trwa około kilku sekund, ale może się powtarzać od kilku do kilkudziesięciu razy dziennie, co utrudnia normalne funkcjonowanie.
Czynniki mogące wywołać napad padaczkowy
Do czynników indukujących wystąpienie napadu zaliczamy:
- gorączkę i neuroinfekcje,
- uraz, nowotwory lub zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego,
- zmęczenie, niewyspanie, nieregularny tryb życia,
- menstruację u kobiet, wahania poziomu hormonów,
- pozytywny i negatywny stres emocjonalny,
- nadmierny wysiłek fizyczny,
- bodźce świetlne np. migające światło, obserwowanie fal wody podczas słonecznej pogody, oglądanie telewizji w ciemnym pomieszczeniu; hałas,
- przerwanie leczenia lub brak systematyczności w przyjmowaniu leków.
Pierwsza pomoc
1. Jeśli chory wyczuwa napad, z pewnością udzieli informacji jakiej pomocy potrzebuje i poprosi, aby pozostać przy nim. Warto już wtedy rozważyć zapobieganie urazom głowy i przenieść się w miejsce o miękkim podłożu lub położyć pod głową chorego coś miękkiego. Luzujemy uciskającą odzież np. paski, guziki. Nie wzbudzamy sensacji i zainteresowania gapiów. Nie pozostawiamy chorego samego.
2. Podczas napadu asekurujemy jedynie głowę (np. podkładając pod nią coś miękkiego np. kurtkę, bluzę, sweter, koc), nie przytrzymujemy kończyn i nie krępujemy ruchów osoby chorej. Niczego też nie wkładamy jej do ust.
3. Po napadzie drgawkowym pacjent zapadnie w charakterystyczny sen ponapadowy. Należy wtedy go położyć w pozycji na boku (umożliwienie odpływu śliny z jamy ustnej) i nie wybudzać ze snu. Sen ponapadowy to stan, w którym regenerowany jest układ nerwowy i nie wolno z niego wybudzać. Pacjent wybudzony ze snu po napadzie może być splątany i agresywny. Trzeba zapewnić mu bezpieczeństwo.
4. Udrażniamy drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy do tyłu i sprawdzamy czy pacjent oddycha. Jeśli nie oddycha – przystępujemy do resuscytacji krążeniowo-oddechowej (30 uciśnięć klatki piersiowej na przemian z dwoma oddechami ratowniczymi lub same uciśnięcia z częstotliwością około 100 na minutę).
5. Pacjent zwykle dochodzi do siebie po około 5-20 minutach. Gdy się obudzi, warto zapytać, jak jeszcze można mu pomóc np. zadzwonić do bliskiej osoby, czy też ma przy sobie jakieś leki, które powinien przyjąć. Nie wolno poszkodowanemu pić ani jeść dopóki w pełni nie będzie przytomny i zorientowany.
6. W przypadku napadu nieświadomości oczekujemy na „powrót” pacjenta. Uspokajamy go, informujemy o tym co się stało. Powtarzamy wszystko, co mogło „nie dotrzeć” do pacjenta z powodu napadu.
7. Wzywamy zespół ratownictwa medycznego jeśli pacjent długo się nie budzi (około 5 minut po napadzie) lub napad drgawkowy przedłuża się powyżej 5 minut bądź też niedługo po napadzie pojawia się kolejny. Pozostałe sytuacje obligujące do wezwania zespołu ratunkowego:
- napad padaczkowy w wodzie (duże ryzyko zachłyśnięcia),
- napad padaczkowy u kobiety w ciąży,
- wiadomo, że osoba choruje na cukrzycę i doznaje napadu drgawkowego,
- poszkodowany ma widoczne oznaki urazów np. stłuczenie i zranienie głowy,
- wiadomo, że to pierwszy tego rodzaju napad drgawek u poszkodowanego,
- udzielający pomocy ma jakiekolwiek obawy i wątpliwości co do stanu zdrowia osoby po napadzie.
Na podstawie:
- Manji H., Connolly S., Dorward N., Kitchen N., Mehta A., Wills A., red. nauk. wyd. pol. Barycki J. Oksfordzki podręcznik neurologii, Czelej, Lublin 2010 (publikacja angielska: 2007)
- Rowland L. P., Pedley T. A. (red wyd. pol. Kwieciński H., Kamińska A. M.) Neurologia Merritta. Elsevier Urban&Partner. Wrocław 2014
- Goniewicz M. Pierwsza pomoc. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2015
