Stwardnienie rozsiane (łac. sclerosis multiplex, SM) to choroba neurozwyrodnieniowa, prawdopodobnie wynikająca z nadreaktywnego układu immunologicznego. W przebiegu SM dochodzi do uszkodzania struktur istoty białej w tym nerwów wzrokowych, rdzenia kręgowego oraz pnia mózgu. Rozpoznanie choroby stawiane jest na podstawie obrazu klinicznego i badań specjalistycznych. Przebieg choroby nigdy nie jest taki sam u wszystkich osób.
Postaci stwardnienia rozsianego
SM w zależności od dynamiki objawów zostało podzielone na postać rzutowo-ustępującą, pierwotnie postępującą, rzutowo-postępującą i wtórnie postępującą. Najczęciej stwierdzana jest postać rzutowo-ustępująca. Początek zachorowań zwykle przypada na okres od 15-50 roku życia, ze szczególnym wskaźnikiem trzeciej dekady życia. Zdecydowanie częściej z powodu SM cierpią kobiety oraz przedstawiciele rasy białej.
Wczesne objawy stwardnienia rozsianego
Do wczesnych obbjawów stwardnienia rozsianego zaliczamy:
- ogólne osłabienie, zmęczenie,
- parastezje, czyli drętwienia i mrowienie, w jednej lub wszystkich kończynach bądź też zaburzenia czucia powierzchownego (np. przeczulica) i głębokiego,
- odruchy ścięgniste (zaliczane do bezwarunkowych) początkowo są zachowane, później stwierdza się ich wygórowane; obecny jest objaw Babińskiego; zniesione stają się odruchy brzuszne,
- objaw Lhermitte'a - polegający na odczuciu przez pacjenta przebiegania "prądu" w dół kręgosłupa podczas pochylania głowy do przodu,
- pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, wynikające ze zniszczenia osłonki mielinowej nerwu, która zastępowana jest tkanką glejową, czego skutkiem będą następujące objawy: ból oka, nagłe pogorszenie widzenia, rozpoznawania barw,
- poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego - jego specyfika to nagłe pojawienie się np. niedowładów w kończynach dolnych, któremu towarzyszy nietrzymanie moczu i stolca; może pojawić się także stopniowo narastający niedowład kończyn dolnych,
- ataksja móżdżkowa, czyli niezgrabne poruszanie się, nieskoordynowane, z zaburzeniami równowagi,
- ponadto mogą wystąpić zawroty głowy, nerwobóle i zaburzenia czucia w obrębie twarzy, podwójne widzenie, widzenie nieostre oraz zaburzenia mowy pod postacią dysartrii,
- objaw Uhthoffa – nasilanie się objawów po wysiłku fizycznej lub w podwyższonej temperaturze.
Zaobserwowanie powyższych objawów, powinno skłonić do wizyty u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Lekarz ten po wstępnym badaniu kieruje pacjenta do lekarza neurologa. Wówczas wykonywane jest szczegółowe badanie neurologiczne, obejmujące wywiad i badanie fizykalne. Ponadto zlecane są badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) w celu wykrycia charakterystycznych zmian strukturalnych i diagnostyki różnicowej. W razie wątpliwości wykonywana jest punkcja lędźwiowa. Pomocne są również badania elektrofizjologiczbe, jak VEP – badanie wzrokowych potencjałów wywołanych, BAEP – pniowe słuchowe potencjały wywołane i SSEP – somatosensoryczne potencjały wywołane. Odchylenia w tych badaniach świadczą o uszkodzeniach w drogach zmysłowych i występują u większości chorych.
opracowała: Katarzyna Ziaja
Literatura:
- Jaracz K., Kozubski W., Pielęgniarstwo neurologiczne podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2008
- Palasiak W., Stwardnienie rozsiane – nowe tendencje terapeutyczne, [w:] Przewodnik Lekarza 9/2007, wyd. Termedia
- Bartosik-Psujek H., Stelmasiak Z., Artykuł poglądowy: Stwardnienie rozsiane – trudne odpowiedzi na proste pytania, [w:] Neurologia i Neurochirurgia Polska 5/2006, wyd. Termedia
- Dworzańska E., Mitosek-Szewczyk K., Stelmasiak K., Artykuł poglądowy: Zespół zmęczenia w stwardnieniu rozsianym, Neurologia i Neurochirurgia Polska 1/2009; wyd. Termedia
- Zaidat O.O., Lerner A.J. wyd. I polskie, red. H. Kwieciński, Neurologia. The Little Black Book. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010
