Popularna opinia głosząca, że to co nas interesuje, łatwiej „wchodzi do głowy” zyskała niedawno naukowe potwierdzenie. Neuronaukowcy z University of California opublikowali swoje badania w internetowym wydaniu Neuron. Przekonują w nich, że ciekawość i zafascynowanie zgłębianym tematem, ułatwia proces jego uczenia się za pośrednictwem aktywacji określonych mechanizmów mózgowych. W celu weryfikacji swojej hipotezy zaprojektowali złożony eksperyment i użyli funkcjonalnego rezonansu magnetycznego, który umożliwił im obserwację „online” pracującego mózgu.
W badaniach wzięło udział 19 osób. Początkowo oceniały one ponad 100 różnych pytań pod kątem zaciekawienia odpowiedzią na nie (np. ile razy drużyna Niemiec wygrała Puchar Świata w piłce nożnej). W kolejnym etapie badani znajdowali się już w funkcjonalnym rezonansie magnetycznym, a eksperymentatorzy prezentowali im wybrane pytania – część z nich oceniona została przez badanych wcześniej jako bardzo interesujące, podczas gdy odpowiedzi na resztę były badanym obojętne. Po 14 sekundach pokazywano im dodatkowo fotografie całkowicie niezwiązanych z pytaniami twarzy oraz na samym końcu – odpowiedź na pytanie. Po tej części eksperymentu badacze „przeegzaminowali” badanych, aby ocenić na ile pamiętają odpowiedzi, którymi byli zainteresowani oraz te, które były im obojętne. Testowali też, na ile badani pamiętać będą niepowiązane z zadaniem twarze.
Co się okazało? Otóż uczestnicy eksperymentu o wiele lepiej pamiętali odpowiedzi na pytania, które ich interesowały. Co więcej okazało się także, że lepiej pamiętają twarze, których ekspozycja poprzedzała pytanie, które w ich ocenie było intrygujące (Yuhas, 2014). Eksperyment potwierdza, że lepiej pamiętamy informacje, które nas interesują - ale to nie wszystko! Sam stan ciekawości zdaje się optymalizować proces przyswajania nawet pozornie niepowiązanych z tym stanem wiadomości.
Jak to się dzieje, że ciekawość - określana też mianem „wewnętrznej motywacji” (intrinsic motivation) - czyni nasz mózg bardziej podatnym na przyswajanie wiedzy? Prowadzący badania dr Charan Ranganath twierdzi, że za to zjawisko odpowiedzialne są funkcjonalne powiązania hipokampa ze strukturami układu nagrody (Yuhas, 2014). Hipokamp jest parzystą strukturą układu limbicznego, która odgrywa kluczową rolę w tworzeniu trwałych śladów pamięciowych. Układ nagrody z kolei to grupa powiązanych ze sobą struktur, które aktywowane są w momentach realizacji popędów – wydzielanie dopaminy w jądrze półleżącym przegrody (NAC) jest powodem subiektywnego odczuwania przyjemności. Podtrzymuje tym samym przystosowawcze i wartościowe pod względem ewolucyjnym zachowania, będąc jednocześnie niebezpieczną furtką dla rozwoju farmakologicznych i behawioralnych uzależnień.
U osób, które rozbudziły w sobie ciekawość naukowcy zauważyli zwiększoną aktywność dwóch niezwykle ważnych struktur układu nagrody – pola brzusznego nakrywki (VTA) oraz jądra półleżącego przegrody (NAC) (Singh, Yuhas 2014). Wydzielają one dopaminę będącą neurotransmiterem motywacji i przyjemności. Naukowcy przypuszczają, że to właśnie ten neuroprzekaźnik odgrywa też ważną rolę we wzmacnianiu połączeń między komórkami, które są zaangażowane w proces uczenia się. Dzięki neuroobrazowaniu mózgów osób badanych, zauważono także zwiększoną aktywność hipokampa. Autorzy badań twierdzą, że aktywacja układu nagrody może pełnić rolę „przygotowującą” do procesu zapamiętywania informacji i tworzenia engramów pamięci (Yuhas, 2014). To, na ile efektywny będzie proces uczenia się, może w dużej mierze zależeć od stopnia wzajemnych oddziaływań układu nagrody i hipokampa podczas stanu „wewnętrznej motywacji”.
Jak wykorzystać opisywane odkrycia? Z pewnością właściwe wykorzystanie tej wiedzy może wpłynąć na optymalizację programów nauczania i wykorzystywania naturalnego potencjału uczniów na różnych szczeblach kształcenia. Jest to też ważny krok w kierunku pełniejszego zrozumienia mechanizmów uczenia się oraz opisu ich patogenezy w odniesieniu do chorób neurodegeneracyjnych. Wciąż wiele zostaje do zbadania, a opisywane badania zostawiają więcej pytań niż odpowiedzi. Jak długo „działa” stan ciekawości? Na ile efekty takiego uczenia się są trwałe? Od czego zależą różnice indywidualne w zakresie przejawianej ciekawości poznawczej? Odpowiedzi na te i inne pytania są teraz kolejnym wyzwaniem dla naukowców zajmujących się fenomenami działania mózgu.
Literatura:
|
|
|
|
|
|
