Wyobraźmy sobie, że wstajemy rano i dzieje się coś dziwnego. Zaraz po postawieniu nóg na podłodze przewracamy się i nie możemy utrzymać równowagi. Kiedy już uda nam się stanąć stabilnie orientujemy się, że nie możemy skupić wzroku. Każde oko patrzy w inną stronę! Zez nie pozwala nam na analizę otoczenia. Zupełnie gubimy się w przestrzeni, gdyż brak nałożonych obrazów uniemożliwia nam ocenę odległości, czy ustalenie kierunku ruchu. Jakimś cudem docieramy do stołu i udaje nam się usiąść. Próbujemy złapać za kubek stojący przed nami. Ręka raz zatrzymuje się przed kubkiem, raz obok, a raz za nim. Nie potrafimy skoordynować odległości i sprecyzować ruchu. Kiedy wreszcie chwytamy za kubek, zamiast podnieść go do ust, najpierw nie poruszamy nim w ogóle, a następnie unosimy go z taką siłą, że cały płyn (załóżmy, że była to gorąca herbata) wylewamy prosto na siebie.

Co się właściwie stało tego hipotetycznego poranka? I cóż może to mieć wspólnego z anatomią mózgu? Odpowiedź brzmi: móżdżek. Wszystkie wymienione problemy mogły mieć swoje podłoże właśnie w  zaburzeniach funkcji móżdżku. Jest to część mózgu odpowiedzialna za: równowagę, koordynację ruchu, ruch gałek ocznych, planowanie ruchów, napięcie mięśniowe. Dla zrozumienia anatomii móżdżku warto zacząć od jego podziału filogenetycznego (opartego o ewolucyjny rozwój struktur), który zazębia się z jego podziałem funkcjonalnym. Następnie przejdziemy zaś do podziału anatomicznego.

Wyróżniamy trzy części móżdżku: móżdżek stary (archicerebellum) – odpowiedzialny za równowagę i koordynację ruchów gałek ocznych, móżdżek dawny (paleocerebellum) – odpowiedzialny za koordynację ruchową oraz móżdżek nowy (neocerebellum) – odpowiedzialny za planowanie ruchów i napięcie mięśni. Móżdżek dawny (nazywany czasem móżdżkiem rdzeniowym) jest ewolucyjnie najstarszy, móżdżek stary (nazywany też móżdżkiem przedsionkowym) rozwinął się później w toku ewolucji, zaś najnowszym nabytkiem jest móżdżek nowy.

Cała struktura oddzielona jest od płatów potylicznych mózgu przez oponę twardą, tworzącą namiot móżdżku (tentorium cerebelli). Na powierzchni móżdżku możemy wyróżnić zakręty i bruzdy, jednak są one znacznie mniejsze i bardziej zmienne, niż w przypadku półkul mózgu. Co ciekawe w polskim nazewnictwie nie ma różnicy pomiędzy zakrętem mózgu (gyrus) a móżdżku (folium), gdy oryginalnie łacina je rozróżnia. Móżdżek składa się z dwóch półkul połączonych ze sobą robakiem (vermis). Włókna wchodzące i wychodzące tworzą konary móżdżku górne, środkowe i dolne (pedunculi cerebellares superiores, media et inferiores). Tak jak w przypadku kory mózgowej tu również wyróżniamy płaty. Są to płat przedni (lobus anterior), tylny (lobus posteriori) i kłaczkowo-grudkowy (lobus nudulofloccularis). Płaty są od siebie oddzielone szczeliną pierwszą (fissura prima) i szczeliną tylną (fissura posterior). Wewnątrz półkul móżdżku obserwujemy jądra podstawne: jądro zębate (nucleus dentatus), jądro czopowate (nucleus emboliformis), jądro kulkowate (nucleus globosus), jądro wierzchu (nucleus fastigii). Jądro wierzchu leży wewnątrz robaka, zaś pozostałe leżą w obrębie półkul móżdżku.

Nazewnictwo struktur anatomicznych móżdżku jest w dużej mierze analogiczne jak w przypadku mózgu (nazwa móżdżek zarówno po polsku, jak i po łacinie znaczy: „mały mózg”). Jak widzimy, mniejszy (lecz starszy) brat móżdżek jest odpowiedzialny za niezwykle istotne funkcje naszego organizmu takie jak ruch i równowaga. Poznanie budowy i działania „sternika” ciała to elementarna kwestia dla każdego z nas.