Choroba Parkinsona postępuje w miarę upływu czasu i jej objawy zaczynają coraz bardziej utrudniać codzienne funkcjonowanie człowieka. Na chwilę obecną nie ma możliwości zatrzymania jej progresji, jak również nie jest to choroba całkowicie wyleczalna. Aby poprawić jakość życia i samodzielność osób chorych, konieczne jest wdrożenie leczenia objawowego.
Amantadyna
To lek przeciwwirusowy o umiarkowanym, pośrednim działaniu dopaminergicznym. Polega ono na zwiększaniu uwalniania dopaminy z miejsc, w których jest magazynowana. Wdrożona we wczesnym stadium choroby Parkinsona, może przynieść poprawę stanu nawet po kilku dniach od rozpoczęcia leczenia (leczenie amantadyną może opóźnić włączenie lewodopy lub pozwolić na stosowanie niższych dawek lewodopy). Amantadyna nie jest aż tak skuteczna w leczeniu stadium zaawansowanego (jednak może zmniejszać dyskinezy podczas terapii łączonej z lewodopą i agonistą receptora dopaminergicznego). Efekt leczenia jest wtedy krótkotrwały. Należy zaznaczyć, że terapia z amantadyną jest nieskuteczna, jeśli organizm nie jest w stanie magazynować dopaminy. Warto wiedzieć, że najczęstszym objawem niepożądanym po zastosowaniu leku jest sinica marmurkowa w okolicach kolan.
Leki antycholinergiczne (cholinolityki)
Są skuteczne w leczeniu drżenia związanego z chorobą Parkinsona, także podczas terapii lewodopą i agonistą receptora dopaminergicznego. Przykładowym lekiem z tej grupy jest triheksyfenidyl. Niestety jego stosowanie jest obarczone objawami niepożądanymi u starszych pacjentów. Obejmują one zaburzenia pamięci oraz objawy psychotyczne. Aby ich uniknąć, u pacjentów geriatrycznych mogą być zamiennie stosowane amitryptylina i difenhydramina, które dodatkowo wykazują działanie nasenne i mogą być wykorzystywane w leczeniu bezsenności. Pozostałe leki pozwalające opanować drżenia parkinsonowskie, to: orfenadryna i cykobenzapryna.
Agoniści receptora dopaminergicznego
Powinny być stosowane u osób młodszych, u których już pojawiły się objawy choroby Parkinsona, w celu opóźnienia włączenia do terapii lewodopy (strategia oszczędzania lewodopy z powodu ryzyka pojawienia się objawów ubocznych wynikających z długotrwałego leczenia lewodopą). Później mogą być stosowane w połączeniu z lewodopą. Agoniści receptora dopaminergicznego potęgują działanie lewodopy, dzięki czemu możliwe jest zastosowanie niższych dawek tego leku. Leki należące do tej grupy to: bromokryptyna, pergolid, kabergolina, lizuryd – zażywane doustnie oraz rotygotyna – w formie plastrów na skórę. Pierwsze efekty terapeutyczne obserwowalne są zwykle po kilku miesiącach terapii ze stopniowym zwiększaniem dawki. Do działań ubocznych tych leków zaliczamy zaburzenia kontroli zachowań impulsywnych, jadłowstręt, nudności, niedociśnienie ortostatyczne w początkowym etapie leczenia i rzadko tzw. ogień świętego Antoniego, czyli zaczerwienienie skóry ustępujące po odstawieniu leku.
Lewodopa
Jest najskuteczniejszym lekiem w terapii objawowej. Jej wdrożenie powinno być przemyślane i dokonane w ostateczności. U zdecydowanej większości chorych pojawiają się objawy uboczne związane z jej długotrwałym przyjmowaniem (fluktuacje ruchowe szczególnie u młodszych pacjentów). Punktem krytycznym, kiedy wdraża się lewodopę, jest takie pogorszenie stanu chorego, które negatywnie wpływa na jakość jego życia. Leczenie rozpoczyna się od najmniejszej skutecznej dawki. Dawki wyższe są związane z większym ryzykiem pojawienia się dyskinez i objawu wyczerpania dawki. Za wdrożeniem lewodopy przesądza fakt, że prawie zawsze występuje znaczna i szybka poprawa stanu klinicznego, co jest np. istotne u osób aktywnych zawodowo, które nie chcą stracić pracy. U osób starszych poddawanych terapii lewodopą występują objawy uboczne w postaci zaburzeń psychotycznych, świadomości, snu, otępienia, odwrócenia rymu dobowego, czy też depresji, lęku i bólu. Po długotrwałym leczeniu często dochodzi do zaburzeń ruchowych np. objaw wyczerpania dawki (nasilenie objawów parkinsonowskich), słaba reakcja na lewodopę pod koniec dnia, przymrożenie i dyskinezy.
Pacjenci powinni wiedzieć, aby nie podawać lewodopy razem z produktami białkowymi np. popijać mlekiem, ponieważ aminokwasy z pożywienia utrudniają dostarczenie lewodopy do mózgu. Lewodopę należy przyjmować na pusty żołądek, a posiłek zjeść za około pół godziny. W razie słabej odpowiedzi organizmu na lewodopę dietetyk powinien opracować dla pacjenta dietę z ograniczeniem białka.
Podanie lewodopy stanowi także metodę diagnostyczną. Jeśli odpowiedź organizmu chorego na skuteczną najniższą dawkę jest pozytywna, wówczas należy podejrzewać chorobę Parkinsona. Jeśli nie – objawy podobne do parkinsonowskich należy dalej różnicować.
Pozostałe leki
Oprócz leków typowo stosowanych w chorobie Parkinsona, według indywidualnych potrzeb pacjenta, mogą zostać zlecone dodatkowe – uzupełniające terapię:
- przeciwko otępieniu: donepezil, rywatygmina, selegilina;
- nasenne: zolpidem, amitryptylina, trazadon, klonazepam (zaburzenia snu w fazie REM);
- przeciwpsychotyczne: klozapina, kwetiapina;
- przeciwdepresyjne: amitryptylina, fluoksetyna i inne;
- przeciwlękowe: benzodiazepiny;
- na niedociśnienie ortostatyczne: midodryna, fludrokortyzon;
- zwalczające nadmierną senność: modafinil;
- łagodzące ślinotkok: propantelina, trospium, ostrzyknięcie ślinanek toksyną botulinową;
- miorelaksujące: cyklobenzapryna, diazepam;
- poprawiające perystaltykę jelit:
- przeciw jadłowstrętowi: domperidon.
Na podstawie:
- Rowland L. P., Pedley A. T., red. wyd. pol. Kwieciński H. Kamińska A. M. Neurologia Merritta. t.2. Elsevier Urban & Partner. Wrocław 2012, wyd.3
- Zaidat O.O., Lerner A.J. wyd. I polskie, red. H. Kwieciński, Neurologia. The Little Black Book. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010
- Manji H., Connolly S., Dorward N., Kitchen N., Mehta A., Wills A., red. nauk. wyd. pol. Barycki J. Oksfordzki podręcznik neurologii, Czelej, Lublin 2010 (publikacja angielska: 2007)