Komórki nerwowe organizmu komunikują się ze sobą dzięki obecności synaps - miejsc, w których dochodzi do przekazania impulsu nerwowego między jednym neuronem, a drugim. Ze względu na sposób, w jaki impuls zostaje przekazany synapsy można podzielić na elektryczne i chemiczne. W przypadku tych ostatnich impuls nerwowy przenoszony jest przy udziale substancji chemicznej zwanej neuroprzekaźnikiem lub neurotransmiterem. Neurotransmitery mogą mieć działanie pobudzające lub hamujące. Jednym z podstawowych neuroprzekaźników hamujących jest GABA.

Mechanizmy chemiczne

GABA to inaczej kwas gammaaminomasłowy, który powstaje w wyniku dekarboksylacji kwasu glutaminowego. O hamującym działaniu GABA świadczy fakt, że jego receptory GABA_A są kanałami dla jonów Cl^- i w skutek ich aktywacji następuje hiperpolaryzacja i obniżenie pobudliwości błony. Dzieje się tak, ponieważ aktywacja tych receptorów powoduje przedostanie się jonów Cl^- do wnętrza komórki. W ten sposób stężenie jonów chlorkowych zwiększa się, a czynność neuronalna zostaje zahamowana - oznacza to, że pobudzenie neuronu - a co za tym idzie przekazanie sygnału - jest znacznie utrudnione.
Oprócz receptorów jonotropowych, GABA pracuje z receptorami metabotropowymi, których aktywacja powoduje zmniejszenie wydzielania innych neuroprzekaźników, np. dopaminy. Receptory te znajdują się we wszystkich rejonach mózgu, ale szczególnie dużo odnaleziono np. w hipokampie.

GABA a inne substancje

Ciekawą właściwością GABA jest to, że jako jeden z niewielu neurotransmiterów podawana spoza organizmu potrafi naśladować działanie natralnego kwasu gammaaminomasłowego produkowanego przez organizm. Podawanie niektórych leków przeciwlękowych lub przeciwkonwulsyjnych intensyfikuje działanie GABA. Przykładowe leki o takim zastosowaniu to Valium lub Weronal.

Nadmiar lub niedobór wielu substancji może być szkodliwy dla organizmu - z kwasem γ-aminomasłowym nie jest inaczej. Zbyt duża ilość GABA powoduje ospałość i brak motywacji, natomiast niedobór: ataki epilepsji lub lęki. Jednym ze sposobów leczenia epilepsji jest przywracanie równowagi ilości neurotransmiterów. Pacjentowi podawane są takie leki, które zwiększają ilość GABA lub takie, które zwiększają jego powinowactwo z receptorami. Przykładami leków o takim działaniu są Gabapentyna i Diazepam. Środki przeciwlękowe takie, jak Zopiklon oraz nasenne (Aprazolam) mają podobny mechanizm działania.

Udowodniono, że u osób, które przewlekle spożywają alkohol występuje osłabienie łączenia się GABA z receptorami. Jest to przyczyną między innymi objawów lękowych, niepokoju i drgawek.
Badania sprzed kilku lat wykazały, że osoby cierpiące na depresję kliniczną charakteryzuje niedobór GABA, co osłabia supresję wzrokowo-przestrzenną. Oznacza to, że osoby chore lepiej radzą sobie z rozpoznawaniem dużych i/lub jednostajnych obiektów niż osoby zdrowe. Mogą mieć natomiast problemy z rozróżnianiem detali.

Naturalne manipulacje poziomem GABA

Czy da się podnieść poziom GABA bez stosowania leków? Okazuje się, że tak. Zespół badaczy z Massachusetts udowodnił, że dzięki ćwiczeniu jogi poziom kwasu gamma-aminomasłowego w mózgu wzrasta. Naukowcy porównywali ilość GABA bezpośrednio po treningu u osób spacerujących i ćwiczących jogę. Wyniki eksperymentu pokazały, że u tych ostatnich poziom GABA wzrósł o 27%. Osoby te wykazywały również mniejszy niepokój i lepszy nastrój.

Przegląd literatury i raportów z badań pozwala sądzić, że GABA odgrywa bardzo dużą rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Na podstawie analizy stężeń i ilości tego neuroprzekaźnika można wnioskować na temat wielu dolegliwości i chorób, takich, jak epilepsja, depresja, bezsenność lub zaburzenia lękowe. Istnieją dane mówiące o tym, że kwas gamma-aminomasłowy ma swój udział w leczeniu i wyjaśnianiu mechanizmów powstawania chorób takich jak choroba Alzheimera, zespół Downa, autyzm. Wciąż prowadzone są badania w tym obszarze.