Końskie zapalenie  mózgu (ang. Equine Encephalitis, EE) jest rzadko występującą chorobą wywoływaną przez odrębne serologicznie alfawirusy. Wyróżnia się trzy typy końskiego zapalenia mózgu: wschodnie (ang. Eastern Equine Encephalitis, EEE), zachodnie (ang. Western Equine Encephalitis, WEE) i wenezuelskie (ang. Venezuelan Equine Encephalitis, VEE). Dawniej uważano, że choroba dotyczy wyłącznie koni. Stosunkowo niedawno odkryto, że choroba pojawia się także u ludzi mających bezpośredni kontakt z tymi zwierzętami.
 
Występowanie choroby
 
Wirusy najczęściej infekują niemowlęta, dzieci i osoby po 50. roku życia. Końskie zapalenie mózgu jest sporadycznie lub występuje jako nieliczne epidemie. Wektorem infekcji są komary bytujące na terenach endemicznych. Choroba spotykana jest w krajach obu Ameryk:

 
 
Objawy EEE
 
We wszystkich grupach wiekowych często występują bezobjawowe zakażenia. W przypadku infekcji wirusem wschodniego końskiego zapalenia mózgu początkowo obserwuje się niespecyficzne objawy jak bóle głowy, gorączka, osłabienie, nudności i wymioty – trwające około kilku dni. Po niedługim czasie dołączają się objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, obejmujące zaburzenia świadomości: splątanie, senność, stupor, śpiączka z napadami drgawek i sztywność karku, a także objawy porażenia nerwów czaszkowych, porażenia połowiczego i inne objawy ogniskowe.
W przypadku wschodniego EE stwierdza się znaczne przekrwienie mózgu i rozsiane zmiany neurodegeneracyjne. Ciężkie postacie tej infekcji trwają krócej niż jeden dzień, a średnia śmiertelność wynosi około 50%. W postaciach o łagodnym przebiegu choroba może trwać nawet kilka tygodni.
 
Objawy oponowe
 
Wenezuelskie i zachodnie końskie zapalenie mózgu cechuje się mniej nasilonymi objawami i mniejszymi patologicznymi zmianami w obrębie mózgu. Charakterystyczny jest nagły, ostry początek z bólem głowy i osłabieniem, po których czasem pojawiają się drgawki, nudności i wymioty. Dolegliwościom towarzyszy gorączka nieznaczna i mniej nasilona sztywność karku. Bóle głowy stopniowo się nasilają, po czym występują zaburzenia świadomości (senność, letarg lub śpiączka). Czasem rozwijają się niedowłady lub porażenia nerwów czaszkowych.
Po zachodnim końskim zapaleniu mózgu często pozostają trwałe ubytki neurologiczne – najczęściej u niemowląt. Śmiertelność w tym typie wynosi około 10%. Postać wenezuelska końskiego zapalenia mózgu cechuje się śmiertelnością poniżej 0,5%.
 
Diagnostyka i różnicowanie
 
W celach diagnostycznych wykonywana jest punkcja lędźwiowa i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Zmiany są najbardziej nasilone w przypadku wschodniego końskiego zapalenia mózgu (pleocytoza, początkowo dominują granulocyty kwasochłonne, stwierdzany jest też  podwyższony poziom białka). Również w tym typie choroby stwierdza się leukocytozę we krwi. W przypadku wenezuelskiego i zachodniego końskiego zapalenia mózgu cechy te są mniej nasilone.
Ponadto wykonywane są testy serologiczne z zastosowaniem IgM, izolowanie wirusa i diagnostyka obrazowa. Najbardziej czułym okazuje się być rezonans magnetyczny (widoczne zmiany ogniskowe w obrębie jąder podkorowych, wzgórza i pnia mózgu).
 
Diagnostyka różnicowa powinna obejmować:

 
Leczenie i profilaktyka
 
W przypadku końskiego zapalenia mózgu stosuje się leczenie objawowe. Nie przeprowadza się masowych szczepień z uwagi na rzadkie występowanie choroby. Zalecane są jednak u pracowników laboratoriów. Najistotniejsza jest profilaktyka infekcji przez unikanie przebywania w rejonach endemicznych, stosowanie odzieży ochronnej, a także środków owadobójczych.
 
Opracowano na podstawie: