Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba wirusowa o ostrym przebiegu. Obejmuje ośrodkowy układ nerwowy. Jej przyczyna to infekcja wirusem z rodziny Flaviviridae. Podobnie jak w przypadku boreliozy wirusy te są przenoszone przez kleszcze z rodzaju Ixodes, a do zakażenia dochodzi podczas ukąszenia. Drobnoustroje wywołujące kleszczowe zapalenie mózgu mogą też przenosić się drogą pokarmową na skutek spożywania niepasteryzowanego mleka krowiego, koziego lub owczego pochodzącego od zainfekowanych zwierząt.
Okres wylęgania choroby wynosi od 4 do 28 dni, średnio od 1 do 2 tygodni od ukąszenia przez zainfekowanego kleszcza. Jeśli dochodzi do infekcji drogą pokarmową – od 3 do 4 dni. Okres wylęgania (inkubacji) to czas od wniknięcia drobnoustrojów do organizmu po wystąpienie pierwszych objawów choroby.
Objawy kleszczowego zapalenia mózgu
Kleszczowe zapalenie mózgu przebiega dwufazowo. W pierwszym etapie trwającym około 4-14 dni obserwujemy objawy przypominające grypę, do których zaliczamy:
- gorączkę około 38 °C,
- ogólne złe samopoczucie,
- rozbicie, zmęczenie, senność,
- bóle mięśniowo-stawowe,
- bóle głowy z bólem gałek ocznych i karku.
Po upływie dwóch tygodni z objawami wskazującymi na pierwszy etap kleszczowego zapalenia mózgu u niektórych może rozwinąć się neurologiczna faza choroby. Dzieje się tak na ogół po okresie remisji objawów trwającej około kilku dni. Faza neurologiczna wynika z przedostania się Flawiwirusa do ośrodkowego układu nerwowego. Wówczas objawy są silniejsze:
- gorączka do 40oC,
- silne bóle głowy, mięśni i stawów,
- objawy oponowe np. sztywność karku,
- depresja i zmęczenie,
- światłowstręt,
- oczopląs, podwójne widzenie,
- nudności i wymioty.
Osoby z powyższymi objawami wymagają leczenia w szpitalu. Warto wiedzieć, że kleszczowe zapalenie mózgu przebiega raczej łagodnie. Niestety może pozostawić po sobie trwałe powikłania, takie jak niedosłuch, niedowłady oraz zaburzenia psychiczne (np. zmęczenie, depresja, zaburzenia psychotyczne, poznawze i pamięci). W 1-5% kończy się zgonem.
Diagnostyka KZM
W diagnostyce choroby istony jest wywiad, badanie neurologiczne oraz punkcja lędźwiowa i pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego do badań. Dzięki temu ostatniemu możliwe jest stwierdzenie infekcji wirusowej. Badaniem usprawniającym diagnostykę jest oznaczenie przeciwciał KZM IgM i IgG w płynie mózgowo-rdzeniowym testem ELISA. Istnieje też technika molekularna pozwalająca na zidentyfikowanie DNA wirusa KZM (polimeryzacja łańcuchowa PCR).
Leczenie i zapobieganie KZM
Aktualnie nie ma leczenia przyczynowego KZM. Chory hospitalizowany jest leczony objawowo przy zastosowaniu leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowch, przeciwzapalnych, przeciwwymiotnych, przeciwdrgawkowych i innych w zależności od potrzeb. Parametry życiowe powinny być ciągle obserwowane. Zalecany jest odpoczynek w cichej, spokojnej i pozbawionej ostrego oświetlenia sali.
Istnieje szansa zapobiegania kleszczowemu zapaleniu mózgu. Do działań profilaktycznych zaliczamy:
- unikanie ukąszeń przez kleszcze dzięki higienie, właściwemu ubieraniu się w tereny zalesione i łąki, stosowaniu preparatów chroniących przed kleszczami;
- unikanie spożywania mleka prosto od krowy, kozy, czy owcy (bez wześniejszego przegotowania);
- szczepienie przeciw wirusowi kleszczowego zapalenia mózgu.
Na podstawie:
- Pancewiz S. A. Aspekty epidemiologiczno-kliniczne i profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu. Polski Przegląd Neurologiczny 2006, tom 2, 1, 7–12
- Flisiak R. Zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze (syn. środkowoeuropejskie lub wczesnoletnie). Interna Szczeklika – Podręcznik chorób wewnętrznych 2013
