Wątroba to gruczoł układu pokarmowego. Spełnia wiele funkcji w naszym organizmie. Jedną z istotniejszych, oprócz wydzielającej, jest funkcja detoksykująca – czyli odtruwanie organizmu z toksyn. Takimi toksynami mogą być leki, amoniak, kwasy tłuszczowe, fenole, alkohol, metabolity, fałszywe neuroprzekaźniki dla GABA i czynniki środowiskowe. Wątroba jest także podatna na działanie wirusów hepatotropowych wywołujących stan zapalny tego narządu. Jeśli dojdzie do uszkodzenia wątroby poprzez wspomniane czynniki, wówczas funkcje odtruwające wątroby ulegają obniżeniu. Szkodliwe substancje wędrują po organizmie drogą krwi aż do ośrodkowego układu nerwowego, powodując traumę. Znajdzie to odzwierciedlenie w objawach encefalopatii wątrobowej (EW, ang. hepatic encephalopathy), czyli uszkodzeniu mózgu na skutek upośledzenia funkcji wątroby.
W przypadku ostrych uszkodzeń wątroby, przyczyną encefalopatii wątrobowej jest zmniejszenie liczby hepatocytów. Jeśli proces niszczenia wątroby jest powolny, na skutek choroby przewlekłej, wtedy do rozwinięcia się encefalopatii przyczynia się nadciśnienie wrotne z wytworzeniem krążenia obocznego omijającego wątrobę. Obydwa stany doprowadzają do tego, że wątroba nie jest w stanie neutralizować toksycznych substancji [1].
Objawy i stopnie encefalopatii wątrobowej
Najwięcej trudności diagnostycznych sprawia minimalna encefalopatia wątrobowa (utajona), gdyż wtedy obserwujemy brak objawów neurologicznych. Są natomiast obecne łagodne zaburzenia funkcji poznawczych. Stopnie kliniczne encefalopatii wątrobowej przedstawione zostały w skali West Haven:
Stopień 0: nie obserwuje się zmian w stanie świadomości, możliwościach intelektualnych i zachowaniu; nie stwierdza się także objawów neurologicznych [2]. Występuje jednak ograniczona sprawność wykonywania codziennych czynności życiowych i zawodowych [3].
Stopień 1:
- charakterystyczne zaburzenia rytmu snu i czuwania,
- zapominanie, trudności w liczeniu działań arytmetycznych oraz zaburzenia koncentracji
- pobudzenie, euforia, słowotok, lęki, zmącenie, drażliwość,
- wyraźne drżenia psoturalne, ataksja, zaburzenia koordynacji i pisma [2].
Stopień 2:
- dezorientacja, przymglenie świadomości, letarg,
- zaburzenia pamięci, brak orientacji w czasie,
- zaburzenia osobowości, nieadekwatne zachowania,
- drżenie metaboliczne, dyzartria, odruchy prymitywne, osłabione odruchy ścięgniste [2].
Stopień 3:
- senność, splątanie, półstupor,
- otępienie, nasilone spowolnienie ruchowe,
- lęk, urojenia, gniew, zespół majaczeniowy,
- wygórowane odruchy ścięgniste, odruchy patologiczne, oczopląs, objawy pozapiramidowe, napady padaczkowe [2].
Stopień 4:
- śpiączka,
- nie da się określić zmian w zachowaniu i możliwości intelektualnych z powodu śpiączki,
- sztywność odmóżdżeniowa, szerokie źrenice bez reakcji na światło [2].
Diagnostyka EW
W celu postawienia diagnozy wykonywane są następujące badania:
- wywiad i badanie neurologiczne,
- testy psychometryczne (m.in. łączenia punktów, gwiazdy, labiryntu),
- obrazowe (rezonans magnetyczny, spektroskopia rezonansu magnetycznego, PET),
- elektroencefalogram (EEG),
- badania biochemiczne krwi, próby wątrobowe, poziom glikemii (m.in. stwierdza się hiperamonemię) [1, 2].
Możliwości leczenia
Leczenie ostrej encefalopatii wątrobowej polega na wyłączeniu żywienia przez około dwie doby. Następnie podawana jest dieta o obniżonej zawartości białka. Dodatkowo zlecane są środki przeczyszczające w formie syntetycznego dwucukru np. lactolosa oraz antybiotyk w celu wyjałowienia jelit np. neomycyna, ryfaksymina. Ponadto jeśli doszło do hiperamonemii, wdraża się preparat z L-asparaginianem L-ornityny. Jeśli dojdzie do obrzęku mózgu, wówczas należy podjąć standardowe leczenie. W razie śpiączki, pacjent wymaga leczenia w oddziale intensywnej terapii.
W przypadku encefalopatii wątrobowej przewlekłej leczenie przebiega podobnie. Choremu zostaje ograniczona podaż białek w pożywieniu. Otrzymuje podobne leki, jednak najskuteczniejsza w tym przypadku jest transplantacja wątroby.
Pozostałe leki polecane w leczeniu encefalopatii wątrobowej to probiotyki, akarboza, benzoesan sodu i sole cynku. Zalecana jest także dieta wzbogacona w aminokwasy o rozgałęzianym łańcuchu [4].
Na podstawie:
1.Brola W. Neurologiczne aspekty encefalopatii wątrobowej. Studia Medyczne 2010; 18; 61-67
2.Bradley G., Daroff F.B., Fenichel G. M., Jankowic J., Prusiński A. (red. wyd. pol.): Neurologia w praktyce klinicznej. Czelej, Lublin 2006
3.Hepatology.1998 Jul;28(1):45-9.
4.Hartleb M. Encefalopatia wątrobowa u chorych z marskością wątroby. Gastroenterol.Klin.2013; T.5, nr 2, s.106-122
