Termin afazja wywodzi się z greki (aphates) i oznacza osobę niemówiącą. Pierwotnie schorzenie to nosiło nazwę afemii (Paul Broca). Najkrócej rzecz ujmując afazja jest to zaburzenie komunikacji językowej, którego przyczyną jest nabyte uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, np. w wyniku urazu, udaru, procesu neurodegeneracyjnego, nowotworu, zatrucia toksynami, procesu zapalnego. Nie jest efektem deficytów sensorycznych np. głuchoty, zaburzeń pamięci, emocji czy myślenia ,ani - w odróżnieniu od dyzartrii - nie jest związana z zaburzeniami aparatu mowy: języka, krtani, gardła, podniebienia. Zaburzenia mogą ujawniać się na różnych poziomach komunikacji językowej takich jak mówienie, czytanie, pisanie. Do głównych objawów afazji zalicza się: zaburzenia artykulacji, redukcję słownictwa, agramatyzm, parafazje, zaburzenia powtarzania, zaburzenia rozumienia. Rodzaj występujących objawów zależy od kilku czynników, takich jak charakter uszkodzenia, dynamika uszkodzenia, etiologia schorzenia, faza choroby, cechy indywidualne, czas.
W roku 1836 francuski lekarz o nazwisku Marc Dax, podczas sympozjum lekarskiego przedstawił wyniki swoich badań nad pacjentami z urazem mózgu, którzy cierpieli na zaburzenia mowy. Po przebadaniu ponad 40 pacjentów z objawami paraliżu prawostronnego powiązanego z afazją doszedł do wniosku, że uraz musiał mieć miejsce w lewej półkuli mózgu. Niestety, nikt z szacownego grona francuskich medyków nie zwrócił uwagi na jego odkrycia i Marc Dax popadł w zapomnienie nie wiedząc nawet, że jest pionierem przyszłych badań na polu neuropsychologii. Trzydzieści lat po wystąpieniu Daxa Paul Broca, inny francuski lekarz i antropolog zajmował się pacjentem, który stracił zdolność mówienia. Po przebadaniu jego mózgu post mortem odkrył uraz w lewym płacie czołowym. Po przeanalizowaniu kilkunastu podobnych przypadków, doszedł do wniosku, że funkcje językowe są zlokalizowane w lewym płacie czołowym. Ten obszar mózgu nosi dziś nazwę ośrodka Broki. Z kolei tzw. afazja Broki (afazja ruchowa) jest zaburzeniem, które powstaje w wyniku urazu tego rejonu mózgu. Osoby, które cierpią na ten rodzaj afazji tracą zdolność mówienia, nie przejawiając przy tym poważnych problemów z rozumieniem mowy.
Z kolei Karl Wernicke, niemiecki psychiatra i neurolog, w 1874 roku opublikował pracę, w kórej opisał zaburzenie mowy, dziś nazywane afazją Wernickego lub afazją czuciową (w odróżnieniu od afazji ruchowej – Broki). Objawia się ona trudnościami w rozumieniu mowy: osoby, które cierpią na ten typ afazji mają zachowaną zdolność płynnego mówienia - jednak ich wypowiedzi są niezrozumiałe dla otoczenia.
Do dwóch głównych typów afazji należą wyżej wymienione afazja Broki i afazja Wernickego. Istnieje kilka klasyfikacji typów afazji, czy też syndromów afatycznych, stworzonych przez przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych (neuroanatomia, neurofizjologia, neuropsychologia, neurolingwistyka). Niektóre z nich za kryterium podziału uznają lokalizację urazu; inne opierają się na objawach klinicznych zaburzenia. Do najbardziej znanych typologii należą:
Klasyfikacja Weisenburga i McBride
Klasyfikacja Łurii
Afazje związane z zaburzeniami mowy ekspresyjnej:
Afazje związane z zaburzeniami mowy impresyjnej:
Model Wernickego-Lichthima-Greshwinda
Dzieli afazje ze względu na płynność mowy lub jej brak.
Mowa płynna z zachowanym rozumieniem:
Mowa płynna z zaburzonym rozumieniem:
Mowa niepłynna z zachowanym rozumieniem:
Mowa niepłynna z zaburzonym rozumieniem:
W neuropsychologii najczęściej stosowaną klasyfikacją jest podział afazji na zespoły “korowe” i “podkorowe”, w zależności od miejsca uszkodzenia mózgu.
Zespoły “korowe”:
Zespoły “podkorowe”:
W praktyce klinicznej można spotkać u pacjentów zarówno czyste postaci afazji (czuciową bądź ruchową), afazję mieszaną (z elementami afazji czuciowej i ruchowej) oraz afazję globalną, w której występują zaburzenia wszystkich funkcji językowych. Dodatkowo, podczas terapii afazja może zmienić swój charakter i przejść od postaci mieszanej w postać czuciową.
|
|
|
|
|
|
