Przyczyny zespołu Leigha
 
Zespół Leigha wynika z mutacji genetycznych (zidentyfikowano ich ponad 30). Mutacje mogą występować w DNA jądrowym (najwięcej doniesień) i mitochondrialnym. Większość zmutowanych genów odpowiada za wytwarzanie energii w mitochondriach.  Mutacje w DNA jądrowym zwykle obejmują gen SURF 1, a w mitochondrialnym MT-ATP6. Skutkiem tych mutacji jest zaburzenie procesu fosforylacji oksydacyjnej, a istotą zespołu Leigha – defekt oksydazy cytochromu C (IV kompleksu oddechowego). Mutacje mogą być dziedziczone na różne sposoby: autosomalny recesywny, mitochondrialny (odmatczyny) oraz sprzężony z chromosomem płci X [2].
 
Objawy i diagnostyka
 
Objawy zespołu Leigha wynikają z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, które można ujawnić w rezonansie magnetycznym głowy. Obejmują one mózg (jądra podstawy, istota szara) i pień mózgu. W badaniu widoczna jest również demielinizacja neuronów [2, 3].  We krwi można stwierdzić cechy kwasicy mleczanowej, podwyższony poziom pirogroniany i alaniny [4].
 
Jak wspomniano wcześniej, do pierwszych objawów zespołu zaliczamy utratę nabytych zdolności psychomotorycznych. Często towarzyszą temu objawy somatyczne, jak wymioty, biegunka, zaburzenia połykania i trudności w przyjmowaniu posiłków. Objawy te skutkują spowolnieniem wzrostu i rozwoju. Dzieci nie przybierają na wadze w porównaniu z rówieśnikami. Mogą temu towarzyszyć: drażliwość, ciągły płacz oraz napady drgawkowe.
Nierozłączne dla zespołu Leigha są zaburzenia ruchowe, dystonie mięśniowe, hipotonia mięśniowa, ataksja, neuropatia obwodowa i utrudnienie podejmowania jakiegokolwiek ruchu. Może też wystąpić oftalmoplegia, oczopląs i zanik nerwu wzrokowego. Często też dochodzi do zaburzeń oddychania pod postacią bezdechów i hiperwentylacji, doprowadzających do groźnych zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej (kwasice, zasadowice). Wiele dzieci wpada w niewydolność oddechową. Ponadto może rozwinąć się kardiomiopatia przerostowa. Charakterystyczne dla zespołu Leigha jest także podwyższenie poziomu mleczanów we krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym i moczu. Może też dochodzić do uogólnionej wiotkości ciała, kwasicy mleczanowej i wynikających z niej niewydolności oddechowej i zaburzeń funkcjonowania nerek [2]. U dzieci wykonywane są także biopsje mięśni. W materiale stwierdza się obecność czerwonych poszarpanych włókien (ang. ragged-red fibres, RRF)[4].
Dzieci z zespołem Leigha cechują pewne zmiany w wyglądzie zewnętrznym. Ich twarze „wyrażają” strach, przerażenie, cierpienie i wyniszczenie chorobą. Na skórze twarzy obserwuje się obecność dodatkowych włosków. Brwi są wyraźnie zaznaczone, często ciemnego koloru.

Objawy zespołu Leigha mogą zostać zaostrzone przez różnorakie czynniki. Zaliczamy do nich stresory takie jak: radość, euforia, smutek, strach, lęk, odseparowanie od rodziców, nowości, hospitalizacja, infekcje i szczepienia, zmiany pogody, zmiany bliskiego otoczenia. Szczególnie niebezpieczna jest także wysoka temperatura i niewentylowane pomieszczenia.
 
Zespół Leigha należy różnicować z chorobami o podobnym przebiegu, jak choroba Battena, choroba Tay-Sachsa, zespół Wernicke-Korsakoffa i zespół NARP [3].

Możliwości leczenia
 
Dzieci wymagają holistycznej opieki pediatry, neurologa, kardiologa, anestezjologa, specjalisty medycyny paliatywnej, a także doświadczonego rehabilitanta i dietetyka. Zalecane jest również prowadzenie edukacji i terapii zajęciowej dostosowanej do możliwości dziecka. Pomocna może się jeszcze okazać konsultacja z neurologopedą, a w razie wystąpienia wad postawy i kończyn – ortopedą dziecięcym. Pozytywny wpływ na dzieci mają terapie z końmi, psami, delfinami i kolorowymi światłami.
 
Choroba postępuje szybko. Długość życia dzieci jest skrócona do kilku lat. Przyczyną zgonu jest  zazwyczaj  niewydolność oddechowa [1]. Dotychczas podejmowane próby leczenia nie przynosiły zadowalających rezultatów. Można w pewien sposób łagodzić objawy zespołu. Czasową poprawę stanu może przynieść suplementacja witaminy B1 i jej pochodnych. U dzieci z niedoborem kompleksu dehydrogenazy pirogronianowej rozważa się wdrożenie diety wysoko tłuszczowej – niskoweglowodanowej (dieta ketogenna) [3, 4]. Rozważane są również terapie z olejem z marihuany.
 
Zespół Leigha i dzieci nim dotknięte nie są pozostawieni przez środowisko naukowe. Cały czas trwają badania nad wynalezieniem terapii pozwalającej na zatrzymanie progresji choroby oraz ewentualne cofnięcie objawów i niedomóg. Szansą na poprawę jakości życia i funkcjonowania dzieci oraz wydłużenie ich życia jest preparat znany jako EPI-743. W porównaniu do naturalnego przebiegu zespołu Leigha, EPI-743 poprawia wyniki kliniczne u dzieci z genetycznie potwierdzonym zespołem Leigha [5]. EPI-743 to rodzaj koenzymu Q10, który występuje naturalnie w komórkach organizmu człowieka i jest niezbędny do prawidłowego wytwarzania energii w mitochondriach. EPI-743 działa przeciwutleniająco podobnie jak koenzym Q10. Jest silniejszy i lepiej absorbowany w porównaniu z naturalnym Q10. Lek ten ma zwiększać ilość energii produkowanej w mitochondriach podczas oddychania komórkowego, co może zmniejszyć objawy choroby, ale nie usunie defektu genetycznego, który spowodował zespół Leigha. Lek jest przyjmowany doustnie i trzy razy dziennie [6].

Na podstawie:
1.    National Institute of Neurological Disorders and Stroke Dostęp z dn. 14.06.2015 r.
2.    Genetic Home Reference Dostęp z dn. 14.06.2015 r.
3.    National Organization for Rare Disorders (NORD) Dostęp z dn. 14.06.2015 r.
4.    Orphanet Dostęp z dn. 14.06.2015 r.
5.    Martinelli D. Et all. EPI-743 reverses the progression of the pediatric mitochondrial disease—Genetically defined Leigh Syndrome. November 2012. Volume 107, Issue 3, Pages 383–388
6.    edisonpharma.com Dostęp z dn. 14.06.2015 r.