Zaburzenia nerwicowe (powszechnie nazywane nerwicami) to bardzo rozbudowana grupa zaburzeń psychicznych, które mogą objawiać się na wiele sposobów. W ich przebiegu pojawiają się objawy somatyczne, chociaż pod względem organicznym nie ma podstaw do ich występowania; należą do nich między innymi: zaburzenia wzroku lub słuchu, bóle różnych części ciała, zaburzenia seksualne, ucisk w klatce piersiowej, mdłości, trudności w utrzymaniu równowagi. Oprócz somatycznych dolegliwości, dla nerwicy charakterystyczne są nieprawidłowości funkcjonowania systemu poznawczego; anomalię stanowią np. natręctwa, kompulsje, kłopoty z koncentracją, obsesje. Ponadto osoby chore na zaburzenia nerwicowe mogą cierpieć z powodu uczucia niepokoju, wahań nastroju, apatii, napadów lęku, bezsenności i fobii. Tak duża liczba objawów i ich zróżnicowanie powoduje problemy z rozpoznaniem nerwicy, w związku z tym pacjent często zanim trafi do psychologa i/lub psychiatry i zostanie prawidłowo zdiagnozowany, zasięga porady internisty i innych lekarzy specjalistów, którzy jednak nie są w stanie mu pomóc. Nie oznacza to, że ich opinia jest bezużyteczna - badania, które zlecają pozwalają wykluczyć np. wady serca lub układu pokarmowego, gdy nerwicy towarzyszą np. kłucie w klatce piersiowej albo dolegliwości żołądkowe.
Stosunkowo najłatwiejsza do rozpoznania jest nerwica natręctw. Do objawów tego typu zaburzenia należy np. wielokrotne dotykanie przedmiotów w celu zapobiegnięcia jakiemuś nieszczęściu. Takiemu rytuałowi mogą towarzyszyć natrętne myśli (obsesje), które nasilają lęk i w związku z tym chęć ponownego wykonania jakiejś czynności. Osoby chore na nerwicę natręctw skarżą się na trudności z koncentracją i ogólny stres związany z przeprowadzaniem rytuałów. W niektórych przypadkach sam widok jakiegoś przedmiotu lub osoby może wywołać "napad" i zmusić chorego do wykonywania pewnych czynności albo prowadzić do uczucia dyskomfortu z powodu myśli, które są niezgodne z jego intencjami, np. skrzywdzenia kogoś.
Ciekawym aspektem zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych jest fakt, że osoby chore zdają sobie sprawę z absurdalności swojego zachowania. Wiedzą, że powtarzanie chociażby mycia rąk albo wracanie się nie może zapobiec nieszczęśliwym zdarzeniom, mimo to nie mogą powstrzymać się przed kontynuowaniem rytuału.
Mechanizm działania nerwicy opiera się na dodatnim sprzężeniu zwrotnym, potocznie nazywanym w tym przypadku błędnym kołem. Chory spostrzega np. ucisk w klatce piersiowej, co nasila lęk, ten z kolei potęguje ilość i natężenie objawów, symptomy wegetatywne znów powodują wzrost lęku, który wzmaga objawy... i tak dalej.
Najwięcej teorii wyjaśniających powstawanie nerwicy opiera się na nurcie psychodynamicznym. To znaczy: zaburzenia nerwicowe są wynikiem konfliktów wewnętrznych jednostki. Konflikty te mogą pojawiać się między potrzebami, a obowiązkami pacjenta, a także między jego pragnieniami, a wymaganiami społeczeństwa. Nerwica wiąże się również ze stresem lub traumą - szczególnie często ujawnia się w sytuacji kiedy jednostka poddawana jest presji lub znajduje się w sytuacji, zmuszającej ją do działania wbrew sobie.
Jednak wśród naukowców pojawia się coraz więcej głosów mówiących o tym, że zaburzenia nerwicowe mogą mieć podłoże w funkcjonowaniu mózgu lub w genetyce. Wiele badań wskazuje na to, że na nerwicę znacznie częściej cierpią kobiety niż mężczyźni. Nie wiadomo jednak czy wynika to wprost z uwarunkowań genetycznych danej płci, czy może z faktu, że kobiety są mniej odporne na stres. Z kolei - jeśli mowa o zakłóceniach pracy mózgu - badania sprzed kilku lat pokazały, że u ludzi cierpiących na nerwicę natręctw można zaobserwować upośledzenie pracy obszarów mózgu odpowiedzialnych za hamowanie reakcji.
Badacze z uniwersytetu w Cambridge przeprowadzili eksperyment na osobach chorych na nerwicę i ich rodzinach, polegający na naciskaniu przez nich guzika po pojawieniu się na ekranie strzałki. Badani mieli zaprzestać wykonywania tej czynności po usłyszeniu alarmu. Co się okazało?
W porównaniu z grupą kontrolną osoby cierpiące na zaburzenia nerwicowe i członkowie ich rodzin znacznie gorzej radzili sobie z zadaniem, tzn. mieli duże trudności w przerwaniu naciskania guzika. Badanie fMRI wykazało upośledzenie działania kory okołooczodołowej i prawego dolnego płata czołowego oraz zmniejszoną ilość istoty szarej w tych obszarach. Eksperyment, oprócz ujawnienia anatomicznego podłoża nerwicy, pozwala myśleć o poszukiwaniach genu odpowiedzialnego za powstawanie różnic w strukturach mózgów osób chorych i zdrowych. Okazuje się, że mózgi chorych i osób z nimi spokrewnionych są podobnie zbudowane, co powoduje trudności w wykonywaniu zadań, angażujących struktury odpowiedzialne za podejmowanie decyzji i kontrolowanie nawyków.
Badania przeprowadzone jeszcze w 2014 roku pokazały, że istota biała ma znacznie mniejsza objętość u chorych na nerwicę natręctw, niż u osób zdrowych. Ta nieprawidłowość jest szczególnie zauważalna w grzbietowych partiach obręczy oraz przednim zakręcie obręczy. Wyniki badania sugerują ponadto, że dysfunkcje układu limbicznego i grzbietowo-bocznej kory przedczołowej również mogą brać udział w patogenezie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Wyjaśniałoby to zaburzenia lękowe i zaburzenia nastroju występujące wśród osób z ZOK.
Metodą powszechnie stosowaną w leczeniu nerwicy jest psychoterapia, która skupia się na uczeniu pacjenta pozytywnego myślenia i radzenia sobie z trudnymi sytuacjami i stresem. Głównym celem psychoterapii jest umożliwienie osobie chorej przerwania "błędnego koła". Zdarza się jednak, że psychoterapia jest niewystarczająca, a nerwica okazuje się nie tylko chorobą, ale i objawem. Okazuje się, że zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne mogą świadczyć o endogennym zespole depresyjnym. W tych przypadkach do gry wkraczają leki antydepresyjne, które przede wszystkim hamują wychwyt zwrotny noradrenaliny i serotoniny, zwiększając w ten sposób stężenie danych neuroprzekaźników i pobudzając układy noradrenergiczny i serotoninergiczny. Dzięki temu ustępują objawy takie jak obniżenie lub wahania nastroju.
Drugą grupą lekarstw, które stosuje się w terapii nerwicy są anksjolityki o działaniu przeciwlękowym. Łagodzą one objawy takie, jak bezsenność, niepokój, napady paniki. Popularnymi substancjami stosowanymi w lekach anksjolitycznych są benzodiazepiny, które zwiększają powinowactwo neuroprzekaźnika GABA z jego receptorem. Zwiększenie aktywności układu GABA-ergicznego powoduje zahamowanie pobudliwości neuronów, co z kolei działa na organizm uspokajająco i nasennie. Są jednak na rynku dostępne leki, które można stosować w przypadku, gdy chorego nie dotyka bezsenność - chociażby Trymetozyna, która działa uspokajająco i przeciwlękowo, nie powodując przy tym senności.
Literatura:
|
|
|
|
|
|
