Pomimo leczenia włączającego stabilizatory nastroju i środki przeciwpsychotyczne drugiej generacji, zaburzenia funkcjonowania osób z chorobą afektywną dwubiegunową (ChAD, ang. Bipolar Disorder, BD) pozostają poważnym problemem.

Nawet podczas remisji pacjenci z ChAD mogą mieć trudności w codziennych czynnościach, w pracy, utrzymywaniu relacji interpersonalnych i zaangażowaniu w życie rodzinne.

Wiele badań zidentyfikowało objawy depresyjne jako odpowiedzialne za trudności w funkcjonowaniu społecznym pacjentów z ChAD. Objawy depresyjne skutkują zaburzeniami poznawczymi, głównie w zakresie pamięci werbalnej. Ponadto u osób z ChAD zaobserwowano miękkie objawy neurologiczne (NSS). NSS to nieznaczne nieprawidłowości neurologiczne, obejmujące deficyty integracji sensorycznej, koordynacji ruchowej i sekwencjonowania złożonych ruchów (Rossi i wsp., 1990). Odzwierciedlają zaburzenia połączeń podkorowo-korowych lub wewnątrz korowych (Chan & Gottesman, 2012) i są traktowane jako markery zaburzeń płata czołowego w chorobie afektywnej dwubiegunowej. NSS korelują z zaburzeniami funkcjonowania społecznego.

W badaniu Baş i współpracowników (2015) porównano nastrój, funkcje poznawcze i miękkie objawy neurologiczne w grupie osób z chorobą afektywną dwubiegunową oraz w grupie kontrolnej. Głównym celem była ocena, w jakim stopniu te aspekty mogą przyczynić się do zaburzonego funkcjonowania społecznego i określenie poszczególnych powiązań i interakcji między tymi zmiennymi. Użyto baterii testów badających funkcje poznawcze: proces uczenia się i pamięć werbalną, pamięć wzrokową i funkcje wykonawcze

Oceniono także:

Ponadto opracowano wykresy reprezentujące zmiany w nastroju pacjentów.

W badaniu wzięło udział 60 pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową typu I (29 w grupie niskofunkcjonującej, o najniższych wynikach w FAST, oraz 31 w grupie wysokofunkcjonującej) oraz 41 osób bez zaburzeń w grupie kontrolnej. Wszyscy badani z grupy klinicznej przyjmowali leki oraz byli w okresie eutymii od co najmniej miesiąca przed badaniem. Nie stwierdzono istotnych różnic między grupami pod względem płci, wieku i lat edukacji formalnej. Jednak grupy różniły się istotnie pod względem stanu cywilnego i sytuacji zawodowej. W grupie osób z ChAD było więcej osób niebędących w związku lub rozwiedzionych.

Symptomy depresyjne ocenione za pomocą Skali Depresji Hamiltona, w grupie niskofunkcjonującej były istotnie częstsze niż w grupie wysokofunkcjonującej (Z = -2.63, U = 276.5, p = 0.009).

Osoby niskofunkcjonujące uzyskały niższe od wysokofunkcjonujących wyniki w Teście Reya (Z = -2.516, U = 279.5, p = 0.012 dla uczenia się, Z = -2.254, U = 300.5, p = 0.024 dla najwyższego wyniku uczenia się, Z = -2.64, U = 272.5, p = 0.008 dla długotrwałej pamięci werbalnej).

Miękkie objawy neurologiczne były częstsze u osób niskofunkcjonujących (F = -2.896, t = -2.514, p = 0.015), szczególnie wyniki na podskali integracji sensorycznej były istotnie niższe.
Wyniki badania pokazały także, że osłabienie funkcje wykonawczych wiąże się z większą liczbą epizodów choroby.

Symptomy depresyjne ocenione za pomocą Skali Depresji Hamiltona, były bardziej nasilone w grupie niskofunkcjonującej (Z = -2.63, U = 276.5, p = 0.009).
Warto zaznaczyć, że osoby niskofunkcjonujące otrzymywały wyższe  dawki nietypowych leków przeciwpsychotycznych niż osoby wysokofunkcjonujące (p=0.05).
Osoby z chorobą afektywną dwubiegunową różniły się osób z grupy kontrolnej pod względem pamięci werbalnej (odkodowywania i wyszukiwania słów). Wyniki na skalach uczenia się oraz werbalnej pamięci długotrwałej korelują ujemnie z poziomem funkcjonowania. Autorzy wnioskują, iż pamięć werbalna może być predyktorem funkcjonowania psychospołecznego osób z chorobą afektywną dwubiegunową.
Badanie potwierdziło model łączący objawy depresyjne, pamięć werbalną i poziom funkcjonowania psychospołecznego. Na podstawie tego modelu można było trafnie przewidzieć przynależność 82,1% osób z grupy funkcjonującej i 71% z niskofunkcjonującej. Co to znaczy? Znając wynik w skali depresji i wynik całkowitego uczenia się danej osoby, ale nie wiedząc, czy należy ona do grupy nisko, czy wysokofunkcjonującej, można było to całkiem trafnie odgadnąć. Całkiem trafnie to nie jest jednak całkowicie pewnie. Nie da się na podstawie oceny nastroju i pamięci stuprocentowo przewidzieć, jakie będzie funkcjonowanie psychospołeczne danej osoby.

Źródło: Baş, T. Ö., Poyraz, C. A., Baş, A., Poyraz, B. Ç., & Tosun, M. (2015). The impact of cognitive impairment, neurological soft signs and subdepressive symptoms on functional outcome in bipolar disorder. Journal of affective disorders, 174, 336-341.

Piśmiennictwo:
Chan, R. C., & Gottesman, I. I. (2008). Neurological soft signs as candidate endophenotypes for schizophrenia: a shooting star or a Northern star?.Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 32(5), 957-971.
Rossi, A., De Cataldo, S., Di Michele, V., Manna, V., Ceccoli, S., Stratta, P., & Casacchia, M. (1990). Neurological soft signs in schizophrenia. The British Journal of Psychiatry, 157(5), 735-739.