Christine Preißmann – pochodząca z Niemiec lekarka i psychoterapeutka – jest autorką wielu publikacji, które w znaczący sposób przyczyniły się do pogłębienia społecznej świadomości dotyczącej funkcjonowania osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Wyjątkowość jej książek nie polega jedynie na rzetelnym opisie objawów i umiejętnym połączeniu wiedzy teoretycznej z aspektami praktycznymi. Autorka jest przede wszystkim osobą, u której w wieku 27 lat zdiagnozowano zespół Aspergera. Trudno więc o bardziej bezpośredni i prawdziwy opis tego, z czym na co dzień zmagać się muszą osoby, które usłyszały podobną diagnozę lub - w poczuciu odrzucenia i  niezrozumienia - wciąż na nią czekają.

Zespół Aspergera jest całościowym zaburzeniem rozwojowym zaliczanym do zaburzeń ze spektrum autyzmu. Spektrum autystyczne jest obszernym pojęciem, które podkreśla wspólną etiologię i podobny charakter objawów kilku rodzajów zaburzeń. Na jednym krańcu spektrum znajduje się autyzm dziecięcy z typowymi dla niego głębokimi dysfunkcjami, natomiast na drugim końcu umiejscowić można zespół Aspergera i autyzm wysokofunkcjonujący. Poszczególne zaburzenia różnią się stopniem nasilenia objawów, a u ich podłoża leżą czynniki genetyczne.

Neuropsychologiczne teorie autyzmu zwracają uwagę na trzy podstawowe grupy deficytów występujących w tych zaburzeniach. Pierwszą z nich są deficyty teorii umysłu, a więc procesów myślowych związanych z uświadamianiem sobie własnych stanów psychicznych i odpowiedzialnych za rozumienie, przewidywanie i właściwe reagowanie na stany psychiczne innych osób. Rozwój teorii umysłu jest więc niezbędny do satysfakcjonującego funkcjonowania społecznego. Kolejnym deficytem jest tzw. słaba centralna koherencja, rozumiana jako nieumiejętność postrzegania przedmiotów i sytuacji w ramach pewnego kontekstu. Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu nie potrafią dostrzegać współzależności pomiędzy różnymi elementami, lecz zwracają uwagę na wyizolowane szczegóły. Trzecią grupę deficytów stanowią zaburzenia funkcji poznawczych. Zespół Aspergera, znajdujący się na najbliższym „normalności” końcu spektrum, często bywa diagnozowany dopiero w dorosłości. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że nie występują w nim opóźnienia rozwoju poznawczego i mowy. Dopiero coraz bardziej wymagające interakcje społeczne i związane z nimi niepowodzenia pozwalają zwrócić uwagę na to, że rozwój jednostki nie przebiega w sposób harmonijny.

Nakładem GWP ukazało się właśnie polskie wydanie jednej z książek Christine Preißmann - „Asperger. Życie w dwóch światach”. Publikacja nie przytłacza rozmiarem ani naukowym językiem.

W zamian czytelnik ma okazję poznać kilka wyjątkowych historii osób z zespołem Aspergera. Nie są to anonimowe studia przypadków medycznych, ale opowieści konkretnych, znanych z nazwiska osób, które zdecydowały się opowiedzieć o życiu z zespołem Aspergera. Książka podzielona została na pięć głównych części, z których każda dotyczy innego obszaru wyzwań. Znajdziemy więc rozdziały dotyczące okresu nauki, życia zawodowego, relacji międzyludzkich, organizacji czasu wolnego oraz zagadnień związanych ze zdrowiem. Osoby z zespołem Aspergera zmuszone są funkcjonować w dwóch światach. Z uwagi na to, że dobrze radzą sobie pod względem poznawczym, wymaga się od nich respektowania nie do końca dla nich zrozumiałych zasad społecznych i odnajdywania się w świecie pełnym niedomówień i aluzji, który wciąż wymaga elastycznego dostosowywania się do kontekstu dziejących się wydarzeń. Skutkuje to powstaniem dysonansu – chęć „normalnego” uczestniczenia w życiu społecznym spotyka się z niezrozumieniem reguł, które to życie tworzą.

„Asperger. Życie w dwóch światach” to publikacja przepełniona opisem osobistych doświadczeń. Autorka bezpośrednio przytacza wypowiedzi bohaterów, którzy bez zbędnego intelektualizowania opowiadają o swoich codziennych przeżyciach. Wspominają edukację, mówią o przyjaźniach i związkach, trudnościach w pracy, problemach zdrowotnych, a nawet podejmują wyjątkowo trudne tematy, jakimi są śmierć bliskich osób czy podjęcie decyzji o posiadaniu dziecka. Autorka nie ocenia, ale w odpowiednich momentach wprowadza doskonale wyszczególnione w tekście wskazówki, które użyteczne mogą być zarówno dla pacjentów, jak i dla ludzi z ich otoczenia. Korzystając z osobistych doświadczeń oraz wiedzy terapeutycznej wskazuje, w jaki sposób można podnieść jakość życia osób z zespołem Aspergera. Porady są bardzo konkretne, a przy tym pełne empatii i uwzględniające specyfikę zaburzenia. Dotyczą przede wszystkim wchodzenia w dorosłość, budowy szeroko pojętych relacji interpersonalnych, funkcjonowania w miejscu pracy, radzenia sobie ze stresem, korzystania z grup samopomocy, samorozwoju i czasu wolnego.

Lektura skłania do refleksji, gdyż oddanie głosu osobom, które zmuszone są funkcjonować z zespołem Aspergera nadaje książce wyjątkowego charakteru. Nie jest to publikacja naukowa - autorka nie analizuje dogłębnie psychologicznych ani biologicznych aspektów zaburzeń ze spektrum autyzmu. Nie jest to też zwyczajny poradnik – treść książki wychodzi daleko poza podawanie prostych rozwiązań, a specjalistyczne komentarze autorki oraz zwrócenie uwagi na pozytywne aspekty opisywanego zaburzenia wzmacniają wydźwięk poszczególnych rozdziałów. Książka jest pamiętnikiem stworzonym przez osoby, które musiały nauczyć się funkcjonować w dwóch światach, a których historie mogą pomóc innym i wpłynąć na lepsze rozumienie zaburzeń autystycznych.

Recenzowana książka:

Preißmann, Ch. (2017). Asperger. Życie w dwóch światach. Sopot: GWP.

Recenzowaną książkę możecie kupić w księgarni internetowej wydawnictwa pod tym linkiem http://bit.ly/2AR7WPa