W naszym społeczeństwie niewiele mówi się o Zespole Kruchości - schorzeniu, które dotyka osoby w wieku geriatrycznym. Zazwyczaj takie objawy jak spowolnienie chodu, spadek aktywności umysłowej, przewlekłe zmęczenie oraz spadek masy ciała błędnie kojarzą się jako nieodwracalne skutki starzenia się organizmu. W Polsce nadal nie stworzono kampanii społecznej, która naświetliłaby problem Zespołu Kruchości. Przyniosłaby ona dwojakie korzyści. Po pierwsze mogłaby pomóc osobom starszym złagodzić lub uniknąć niektórych z jego objawów przez zmianę trybu życia i diety. Po drugie niosłaby szersze przesłanie do całego społeczeństwa o powadze problemu i realiach życia z Syndromem Kruchości osób starszych i ich rodzin.
Czym jest Zespół Kruchości?
Zespół Kruchości, zwany inaczej Zespołem Wyczerpania, to schorzenie, które dotyka w Polsce około 8% osób starszych. 50% z nich ukończyło 80 rok życia. Spowolnienie ruchowe czy obniżona masa mięśniowa to wyłącznie wierzchołek góry lodowej. Zespół kruchości związany jest także z patologią wielu układów i narządów. W związku z obniżonym progiem stresowym zmniejsza się także rezerwa adaptacyjna oraz fizjologiczna organizmu. Dalej wszystko toczy się lawinowo, połączone łańcuchem przyczynowo-skutkowym. Spadek adaptacji i fizjologii to spadek aktywności układu immunologicznego, który ciągnie za sobą zaburzenia układu naczyniowego, mięśniowo-szkieletowego, krwiotwórczego czy endokrynnego. Statystyki nie napawają optymizmem. Zespół kruchości aż w 70% przypadków prowadzi do zgonu. Schorzenie upośledza także efekty leczenia inwazyjnego np.: wszczepianie bypassów, angioplastykę wieńcową oraz przezcewnikową implantację zastawki aortalnej.
Meta-analiza opracowana w lipcu 2017 przez grupę badaczy z Opolskiej Politechniki, Szpitala Uniwersyteckiego w Opolu i Klinki Kardiologicznej w Nysie, nie tylko szczegółowo omawia każdy z aspektów choroby, lecz także podkreśla konieczność edukacji naszego społeczeństwa w tym zakresie.
Metody diagnostyki
Ponieważ objawy Zespołu Kruchości nie są jednoznaczne i obejmują zarówno układ ruchowy, jak i psychikę oraz zachowania społeczne, nie ma skutecznej i jednoznacznej diagnostyki. Dotychczas opisano 67 narzędzi, które mogą być pomocne w wykryciu syndromu (Buta i wsp., 2016). Bazując na koncepcji ich powstania, zostały podzielone na dwie grupy:
Najlepiej poznanym narzędziem jednowymiarowym jest opracowany przez Fried’a i wsp. (2001) indeks znany jako Fenotyp Zespołu Słabości (ang. Physical Frailty Phenotype, PFP). Indeks ten opisuje 5 charakterystycznych cech typowych dla osób dotkniętych Zespołem Kruchości: utrata wagi, przewlekłe wyczerpanie, osłabienie mięśni, spowolnienie ruchowe oraz obniżona aktywność fizyczna. Pacjenci w wieku 60+ po spełnieniu minimum 3 z wyżej wymienionych cech kwalifikowani są do leczenia. Osoby spełniające 2 z nich, zaliczane są do grona osób zagrożonych Zespołem Kruchości i wobec nich należy zastosować środki prewencyjne. Warto przy tym dodać, że w większości przypadków osób z Zespołem Kruchości równolegle doświadcza sarkopenii, czyli zaniku masy mięśniowej wraz ze spadkiem siły mięśni. Nie oznacza to jednak, że wszystkie osoby w wieku starczym cierpiące na sarkopenię chorują także na syndrom kruchości.
Metodą wielowymiarową, którą stosuje się dziś najczęściej, jest indeks kruchości (ang. frailty index) będący sumą różnych upośledzeń kognitywnych, fizycznych, psychosocjalnych czy chorób współtowarzyszących. Jak w praktyce wygląda diagnostyka wielowymiarowa? Dajmy na to, że na 50 typowych dla Zespołu Kruchości objawów osoba badana wykazuje 10 z nich. Stosunek tych dwóch liczb 50/10 daje indeks 0.2 Na tej podstawie lekarz dokonuje kwalifikacji pacjenta i dobiera odpowiednią metodę leczenia lub prewencji.
Wczesne wykrycie schorzenia jest krytyczne, jeśli chodzi o skuteczne leczenie i zapobieganie szybkiemu rozwojowi choroby i poprawy warunków życia.
Środki prewencyjne
Rozpoznanie objawów u osób poniżej 65 roku życia daje dużą nadzieję na skuteczną terapię prewencyjną. Niestety wraz z wiekiem te szanse maleją. Statystyki mówią o tym, że na Zespół Kruchości narażone są bardziej kobiety niż mężczyźni. Istotnymi czynnikami ryzyka są podwyższony poziom hemoglobiny A1C (związana z poziomem glukozy we krwi), zwiększona ilość markerów zapalnych, kwasu moczowego czy obniżony poziom witaminy D. Ważnym wskaźnikiem są także wahania hormonalne, a w szczególności niski poziom testosteronu, “hormonu młodości” (DHEA), hormonu przytarczyc i insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1).
Najważniejszym środkiem zapobiegawczym chroniącym przed rozwojem Zespołu Kruchości są regularne ćwiczenia fizyczne (min. 3 razy tygodniowo). Krok ten pozwoli na spowolnienie lub zahamowanie mechanizmów związanych z rozwojem sarkopenii (a co ściśle się z tym wiąże procesów zapalnych oraz zaburzeń układu neuroendokrynnego) - która odgrywa ważną rolę w rozwoju schorzenia. Liczne prace porównawcze wykazały, że systematyczna aktywność fizyczna (nawet o niskiej intensywności) osób starszych pozytywnie wpływa na płynność ruchów, szybkość i zachowanie równowagi, co zwyczajnie przekłada się na sprawniejsze poruszanie się w życiu codziennym (Gine-Garriga i wsp., 2014; de Labra i wsp., 2015; Chou i wsp., 2012; de Vries i wsp., 2012).
Innym problemem jest niedożywienie, które wraz z upływem czasu zaostrza objawy przypadłości. Szczególny nacisk należy położyć na spożywanie białek, bo to właśnie hipoalbuminemia jest najczęstszym objawem niedożywienia wpływającym na utratę masy mięśniowej mogącą doprowadzić nawet do śmierci. Sugeruje się, że osoby starsze powinni w swej dziennej diecie uwzględnić 1.2/1.5 g białka na kilogram masy ciała.
Wiele nadziei wiąże się również z podawaniem dużych dawek testosteronu. Jest to silny, anaboliczny hormon, który nie bez kozery kojarzony jest z siłą i męskością. Testosteron ma bowiem bezpośrednie przełożenie na siłę mięśniową. W połączeniu z regularnymi ćwiczeniami fizycznymi daje zaskakujące efekty po około 6 miesiącach po rozpoczęciu kuracji. Jest też druga strona medalu. Po zaprzestaniu ćwiczeń i terapii testosteronem większość pozytywnych efektów znika po około 3 miesiącach. Metoda leczenia testosteronem ma także swoje wady. Wiąże się z powszechnymi skutkami ubocznymi ze strony układu sercowego i prostaty (Basaria i wsp., 2010; Calof i wsp., 2005).
Szansę na skuteczną prewencję daje także terapia IGF-1 oraz witaminy D. W pierwszym przypadku wykazano, że podawanie IGF-1 (w połączeniu z magnezem, selenem i cynkiem) może znacząco wpływać na utrzymanie masy mięśniowej, zahamowanie procesów apoptozy i stresu oksydacyjnego (Arvat i wsp., 2000; Maggio i wsp., 2013). W drugim przypadku dowiedziono, iż wraz z wiekiem ilość witaminy D znacznie się obniża, wpływając na naszą równowagę, co sprawia, że w wieku starczym częściej upadamy, jesteśmy bardziej podatni na zranienia a nasze kości częściej się łamią.
Starość jako stan umysłu?
Tak jak w przypadku dużej części zaburzeń, tak i w przypadku Zespołu Kruchości problem leży ....w głowie, a dokładnie w świadomości. Brak edukacji i brak wiedzy na temat schorzenia, a także bierny tryb życia mogą wiązać się z dramatycznymi skutkami. Nie tylko wspomniana w tym artykule aktywność fizyczna, dieta i terapia hormonalna mogą dawać pozytywne efekty. Równie istotna jest aktywizacja społeczna osób starszych, która przyczynić się może do poprawy funkcji kognitywnych i obniżenia stresu. Dobrym przykładem niech będzie Japonia, gdzie wprowadzono w życie projekt mający na celu aktywizację osób starszych poprzez tworzenie grup wsparcia lokalnego. Uczestnicy projektu nie tylko nawiązywali trwałe więzi międzyludzkie, ale i mieli sposobność do dzielenia się doświadczeniem związanym z żywieniem czy aktywnością fizyczną. Projekt zakończył się niebywałym sukcesem (Shinaki i wsp., 2016). Warto więc zastanowić się nad tym, czy starość zawsze musi wiązać się z licznymi ograniczeniami natury fizycznej, psychicznej i umysłowej? Może, wzorem Japonii, również w Polsce należałoby rozpocząć wielką kampanię społeczną, która uświadomiłaby nam z jak poważnym problemem borykają się dziś osoby starsze i w jaki sposób możemy realnie wpłynąć na poprawę ich codziennego życia.
Źródło:
|
|
|
|
|
|
