Toksoplazmoza jest chorobą wywołaną przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Dotyczy głównie ośrodkowego układu nerwowego i oczu. Może być wrodzona lub nabyta. Gospodarzem Toxoplasma gondii jest kot. Można się nią zainfekować poprzez kontakt z kocimi odchodami, zanieczyszczoną glebą, czy też spożycie niemytych warzyw i owoców oraz niedogotowanego mięsa.
 
Pierwotniak ten wnika do ścian naczyń krwionośnych układu nerwowego i wywołuje zapalenie, co skutkuje tworzeniem się ziarniniaków, które następnie mogą zwapnieć lub dojdzie do martwicy. Zmiany w  przebiegu toksoplazmozy mogą też występować poza układem nerwowym, m.in. w płucach, wątrobie, nerkach, skórze i śledzionie.
 
Objawy toksoplazmozy
 
W postaci wrodzonej występują zapalenia mózgu i siatkówki oka. Objawy najczęściej są obserwowane w pierwszych dniach życia. Zaliczamy do nich:

Do objawów pozostałych zalicza się hepatosplenomegalię (powiększenie wątroby i śledziony), gorączkę, śródmiąższowe zapalenie płuc i wysypkę. Warto wiedzieć, ze w obrazie tomografii komputerowej głowy widoczne są zwapnienia w mózgu. Zwapnień tych nie stwierdza się w toksoplazmozie nabytej po urodzeniu.
 
Postać nabyta toksoplazmozy u osób bez zaburzeń odporności cechuje się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, jednak zwykle przebiega bezobjawowo. Zwykle występują objawy przypominające mononukleozę z powiększeniem węzłów chłonnych, bóle głowy, ogólne osłabienie i senność oraz gorączka. Rzadko stwierdza się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu z towarzyszącymi zaburzeniami świadomości i objawami oponowymi.
 
U osób z osłabioną odpornością w przebiegu toksoplazmozy mogą powstawać ziarniniaki i ropnie mózgu. Dochodzi też do zapalenia mózgu oraz siatkówki i naczyniówki oka. Toksoplazmoza częściej występuje u osób z zespołem nabytego niedoboru odporności i wtedy ma cięższy przebieg. Zajęcie układu nerwowego przez proces chorobowy może doprowadzić do podostrej lub ostrej encefalopatii z zaburzeniami świadomości różnego stopnia (aż do śpiączki) oraz napadami drgawkowymi (prowadzącymi do stanu padaczkowego), objawami oponowymi, ogniskowymi (porażenie połowicze, afazja, ataksja) i gorączką. Oprócz zajęcia układu nerwowego, występują jeszcze inne dolegliwości, jak zapalenie mięśnia sercowego, śródmiąższowe zapalenie płuc, zapalenie mięśni oraz siatkówki i naczyniówki oka.  Ropień toksoplazmozowy okazuje się być najczęstsza manifestacją toksoplazmozy.
 
Diagnostyka toksoplazmozy
 
W diagnostyce istotne jest zebranie wywiadu m.in. na temat miejsca zamieszkania (obecność kotów w środowisku) i objawów występujących. Należy wykonać badanie neurologiczne. Pacjent ma wykonywane badania obrazowe głowy (bardziej czuły okazuje się być rezonans magnetyczny) i narządów wewnętrznych. W badaniach krwi można stwierdzić łagodną lub umiarkowaną niedokrwistość, nieznaczną leukocytozę lub leukopenię. W płynie mózgowo-rdzeniowym może wystąpić zwiększenie poziomu białka, a stężenie poziomu glukozy może być w normie lub nieznacznie obniżone. Toksoplazmozę podejrzewa się na podstawie wyników badań serologicznych. Ostateczne rozpoznanie stawiane jest w oparciu o wynik biopsji mózgu lub innych tkanek.
 
Możliwości leczenia
 
Warto wiedzieć, że większość przypadków nabytej toksoplazmozy ustępuje samoistnie i wówczas leczenie nie jest konieczne. W lecznictwie bywają stosowane preparaty z pirymetaminą i sulfadiazyną. U osób z zespołem nabytego niedoboru odporności, u których stwierdzono obecność przeciwciał IgG i zmiany w badaniach obrazowych, konieczne jest leczenie empiryczne i stosowanie leków przeciwpierwotniakowych do końca życia.
W toksoplazmozie wrodzonej rokowanie jest na ogół niepomyślne. Jeśli noworodki przeżyją – obserwuje się u nich deficyty neurologiczne i niepełnosprawność. Podobnie jest w przypadku toksoplazmozy niemowlęcej i u osób z obniżoną odpornością.
 
Opracowano na podstawie:
Rowland L. P., Pedley T. A. (red wyd. pol. Kwieciński H., Kamińska A. M.) Neurologia Merritta. Elsevier Urban&Partner. Wrocław 2014