Po dużej epidemii w 1924 r. japońskie zapalenie mózgu (ang. Japanise encephalitis, JE) zostało uznane za odrębną jednostkę chorobową. Występuje endemicznie na obszarach tropikalnych i epidemicznie w klimacie umiarkowanym. Japońskie zapalenie mózgu stanowi duży problem zdrowotny na kontynencie azjatyckim, ponieważ rocznie stwierdza się tam 10 000 przypadków zachorowań. Choroba zwykle dotyczy dzieci i bywa śmiertelna. Zapalenie jest spowodowane przez flawowirusa przenoszonego przez komary z rodzaju Culex i Aedes. Rezerwuarem wirusa są ptaki bytujące na mokradłach i trzoda chlewna z terenów wiejskich.
 
Obszary występowania
 
Japońskie zapalenie mózgu notowane jest w krajach Dalekiego Wschodu, Azji Południowo-Wschodniej, a także w Indiach, na Sri Lance, w Pakistanie, Nepalu, Papui-Nowej Gwinei.
 
Objawy infekcji
 
Okres wylęgania flawowirusa wynosi 6-16 dni. Japońskie zapalenie mózgu zwykle ma przebieg bezobjawowy lub odczuwane są objawy grypopodobne z gorączką, dreszczami, złym samopoczuciem, bólami głowy i zaburzeniami pokarmowymi.
 
Około 1% zainfekowanych rozwija ciężką postać choroby, w której występują poważne zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego. W badaniu stwierdza się cechy zapalenia mózgu, objawy oponowe, zaburzenia świadomości i niedowłady (wiotkie o ostrym przebiegu). Pojawiają się napady drgawkowe, objawy ogniskowe, ruchy mimowolne, dystonia i zespół parkinsonowski. Śmiertelność japońskiego zapalenia mózgu oszacowane jest na 30-50%. Dane najprawdopodobniej są zawyżone z uwagi na brak hospitalizacji przypadków bezobjawowego lub skąpoobjawowego zapalenia mózgu.
 
Powikłaniami japońskiego zapalenia mózgu mogą być zaburzenia psychiczne, parkinsonizm, ataksja, osłabienie siły mięśniowej i inne poważne zaburzenia neurologiczne, zwłaszcza u osób młodych.
 
Diagnostyka japońskiego zapalenia mózgu
 
Diagnozę stawia się na podstawie obrazu klinicznego oraz badań serologicznych (swoiste przeciwciała IgM – we krwi i płynie mózgowo-rdzeniowym) i izolacji wirusa z krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego i tkanki mózgowej. Konieczne jest zatem wykonanie punkcji lędźwiowej.
W badaniach neuroobrazowych np. rezonans magnetyczny, ujawniają się uszkodzenia wzgórza, jąder podkorowych i pnia mózgu.

Możliwości leczenia

Na chwilę obecną nie ma leczenia przyczynowego japońskiego zapalenia mózgu. Postępowanie ogranicza się do leczenia objawowego, w tym podawanie leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych, przeciwdrgawkowych i innych w zależności od objawów towarzyszących. W razie wystąpienia śpiączki pacjent powinien być leczony na intensywnej terapii.
 
Profilaktyka infekcji
W zapobieganiu choroby stosowane są szczepienia ochronne (preparat Ixiaro) w schemacie 0, 7, 30 dzień (trzy dawki); co najmniej 10 dni przed planowanym wyjazdem do krajów, w których występuje japońskie zapalenie mózgu. Dawkę przypominającą szczepionki należy podać co 3 lata.
Ponadto zaleca się ochronę przed komarami, poprzez stosowanie środków odstraszających owady, moskitier, siatek ochraniających montowanych w oknach, a także – w miarę możliwości – noszenie ubrań z długimi rękawami i nogawkami.
 
Opracowano na podstawie:
1. Rowland L. P., Pedley T. A. (red wyd. pol. Kwieciński H., Kamińska A. M.) Neurologia Merritta. Elsevier Urban&Partner. Wrocław 2014
2. Wojskowy Instytut Medyczny. Zakład Epidemiologii i Medycyny Tropikalnej. Japońskie zapalenie mózgu. Dostęp z dn. 27.09.2015
3.Ulotka informacyjna