Podłączenie do respiratora pacjenta, u którego nastąpiła śmierć mózgu daje szansę na przedłużenie czasu funkcjonowania innych narządów wewnętrznych, które mogłyby uratować życie innym ludziom (pobranie narządów do transplantacji), jak również zweryfikowanie zgody pacjenta na ich pobranie. Nigdy nie może zostać dawcą ofiara wypadku, która zginęła na miejscu zdarzenia, bowiem konieczne jest komisyjne stwierdzenie śmierci pnia mózgu.
Orzekanie o śmierci pnia mózgu
Nie jest to łatwa procedura. Opracowano ją w oparciu o doniesienia naukowe i regulują ją przepisy prawne. W Polsce szczegółowe instrukcje zawarte są w Obwieszczeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu. W komisji orzekającej śmierć pnia mózgu znajduje się trzech lekarzy, w tym jeden z nich musi być specjalistą w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii i jeden musi być neurochirurgiem lub neurologiem. Zatem są to osoby o dużej wiedzy i doświadczeniu.
Po pojawieniu się podejrzenia śmierci mózgu wykonywane są badania potwierdzające. Należy stwierdzić czy chory jest w śpiączce, czy jest wentylowany mechanicznie, czy rozpoznano przyczynę śpiączki, czy doszło do uszkodzenia mózgu i czy uszkodzenie to jest nieodwracalne i niewyleczalne.
Ponadto należy też wykluczyć, że pacjent jest pod wpływem środków farmakologicznych, znieczulenia ogólnego, narkotyków i innych używek; czy nie jest sparaliżowany, czy nie ma zaburzeń metabolicznych i hormonalnych. Trzeba jeszcze zbadać, czy nie ma hipotonii mięśniowej i nie znajduje się w hipotermii. Ponadto pacjentem ocenianym nie może być noworodek do 7. dnia życia.
Po dokonaniu stwierdzeń i wykluczeń wykonywane jest 2-krotne badanie przez ordynatora oddziału/kliniki lub upoważnionego przez niego lekarza specjalistę badań klinicznych, w których stwierdza się brach odruchów pniowych i trwały bezdech. Wykonywane jest badanie reakcji źrenic na światło, odruchu rogówkowego, próba kaloryczna, sprawdzenie reakcji na ból, badanie odruchu oczno-mózgowego oraz test bezdechu.
Należy wiedzieć, że śmierci mózgu nie wykluczają delikatne, okresowe, rytmiczne ruchy mięśni twarzy prawdopodobnie wynikające z odnerwienia mięśni; zgięciowe ruchy palców dłoni, toniczne odruchy szyjne; objaw Łazarza podczas testu bezdechu (po odłączeniu od respiratora, na skutek niedotlenienia, pacjent odwodzi kończyny górne, po czym je zgina układając na klatce piersiowej), inne ruchy tułowia; zachowane odruchy ścięgniste; objaw trójzgięcia (zgięcie w stawie biodrowym, kolanowym i skokowym np. na skutek sprawdzania odruchu Babińskiego); objaw falujących palców stóp (naprzemienne ich zginanie), dodatni objaw Babińskiego, odruch polegający na nawróceniu i wyproście kończyny górnej. Objawy te są szczegółowo przedstawione w Obwieszczeniu.
Jeśli z różnych powodów badanie kliniczne jest niemożliwe do wykonania np. rozległy uraz twarzy i głowy, wówczasas pacjent poddawany jest badaniom instrumentalnym, jak elektroencefalogram, i multimodalne potencjały wywołane. Dokonuje się także oceny krążenia mózgowego.
Po wykonaniu badań ma miejsce obserwacja pacjenta przez minimum 6-12 godzin w zależności od jego stanu i wieku. W tym czasie opieka nad pacjentem niczym nie odbiega od klasycznej opieki nad pacjentem znajdującym się na oddziale intensywnej terapii.
Jeśli wykonano wszelkie czynności według obowiązującej procedury, wówczas komisja lekarzy orzeka zgon – mimo utrzymującej się czynności serca. Gdy zgon zostaje stwierdzony, zgodnie z Obwieszczeniem: „respirator wentyluje zwłoki”. Pacjent jest uznany za zmarłego od momentu stwierdzenia śmierci mózgu przez komisję, a nie od momentu odłączenia go od respiratora i zatrzymania pracy serca. Wobec chorego u którego orzeczono śmierć mózgu ustaje obowiązek terapeutyczny. Pacjent przestaje być intensywnie leczony. Podtrzymywany jest jego krążenie i stale jest monitorowany stan, do czasu pobrania narządów. Jeśli podczas orzekania śmierci mózgu pojawiły się jakiekolwiek wątpliwości – komisja odstępuje od stwierdzenia śmierci. Wyniki pracy komisji zostają udokumentowane na stosownych protokołach.
Warto wiedzieć
*** Śmierć mózgu to trwałe nieodwracalne ustanie czynności całego mózgu. Śpiączka to głębokie zaburzenie świadomości, z którego nawet po kilku latach można się wybudzić (lub nie). Pacjent w śpiączce nigdy nie jest i nie będzie brany pod uwagę jako kandydat na dawcę narządów.
*** Osoby, które z jakichś powodów nie chcą pośmiertnie oddać narządów do przeszczepu powinny wyrazić swoje zdanie w
Centralnym Rejestrze Sprzeciwów Poltransplantu i poinformować o tym najbliższe osoby.
*** Jeśli „nie potrzebujemy” swoich narządów po śmierci, możemy wypełnić
Oświadczenie Woli, nosić je przy sobie i poinformować o tym zamiarze najbliższe osoby. Oświadczenie Woli nie wymaga rejestracji. W polskim prawie obowiązuje domniemana zgoda na bycie dawcą pośmiertnym. Jeśli nie zgłosiliśmy swojego sprzeciwu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, jesteśmy traktowani jako potencjalni dawcy organów (Według Art. 5.
Ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów z 1 lipca 2005).
Na podstawie:
