Poprzeczne zapalenie rdzenia (ang. transverse myelitis, TM) to rzadka choroba neurologiczna o podłożu zapalnym. Stan zapalny toczący się w rdzeniu kręgowym staje się przyczyną wystąpienia różnorodnych objawów. Skutkiem TM jest uszkodzenie rdzenia kręgowego. Zapalenie niszczy osłonki mielinowe w rdzeniu kręgowym, co z kolei przerywa impulsy nerwowe biegnące z receptorów do ściśle określonych obszarów ośrodkowego układu nerwowego. Biorąc pod uwagę przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego, proces zapalny obejmuje całą jego szerokość. TM może dotyczyć każdego segmentu rdzenia - począwszy od piersiowego, a skończywszy na krzyżowym.
Kto choruje?
Poprzeczne zapalenie rdzenia występuje występuje w każdej grupie wiekowej niezależnie od płci i rasy. Wytypowano dwa szczyty zachorowań na TM. Pierwszy miedzy pierwszą a drugą dekadą życia; kolejny – między trzecią a czwartą.
Przyczyny poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego
Ostre poprzeczne zapalenie rdzenia może pojawić się w przebiegu chorób autoimmunologicznych, jak np. toczeń rumieniowaty układowy, sarkoidoza oraz zespół Sjögrena (zespół suchości), czy choroba Behçeta. Bywa także wynikiem infekcji wirusowych (m.in. ospy, grypy, opryszczki, HIV, polio, różyczki) i bakteryjnych (zapalenia ucha, płuc), bądź też rzadkim powikłaniem po szczepieniu na ospę i przeciw wściekliźnie. TM pojawia się także bez uchwytnej przyczyny. Wówczas mówimy o idiopatycznym poprzecznym zapaleniu rdzenia kręgowego.
Objawy i diagnostyka choroby
Symptomatyka poprzecznego zapalenia rdzenia jest różnorodna. Objawy zależą od poziomu uszkodzenia rdzenia kręgowego. Choroba trwa od kilku dni do kilku tygodni. Ostre TM najczęściej doskwiera przez kilka godzin do kilku dni. Natomiast podostre poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego - od 1 do 4 tygodni.
Już na początku warto wspomnieć, że objawy poprzecznego zapalenia rdzenia mogą wystąpić we wczesnych stadiach innych schorzeń, takich jak stwardnienie rozsiane (łac, sclerosis multiplex, SM) i zespół Devica. Jeśli zapalenie częściowo obejmuje rdzeń, wówczas prawdopodobnie mamy do czynienia z SM. Gdy zapaleniu rdzenia towarzyszy zapalenie nerwów wzrokowych lub pojawia się ono wcześniej lub później, wtedy trzeba wziąć pod uwagę zespół Devica. Obydwie choroby, mimo wspólnego objawu, są leczone w inny sposób, stąd istotna wnikliwa diagnostyka.
Poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego początkowo objawia się bólem w dolnej części pleców, parestezjami w kończynach dolnych, osłabieniem ich, a także ociężałością nóg, licznymi potknięciami, skurczami mięśni, osłabieniem i utratą czucia, czy wreszcie częściowym paraliżem kończyn dolnych i dolnych obszarów tułowia. Może temu towarzyszyć ogólne złe samopoczucie, bóle głowy, gorączka i spadek apetytu.
Następnie ograniczeniu ulega zdolność poruszania się i koordynacja ruchów. Dochodzi do całkowitego paraliżu kończyn, nietrzymania lub zatrzymania moczu i/lub stolca (początkowo zaparcie). Obserwowana jest także przeczulica na dotyk i temperaturę.
Objawy z odcinków rdzenia kręgowego
Poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego może rozwinąć się w jego każdym odcinku. Wtedy objawy mogą zasugerować, gdzie toczy się proces zapalny. Wygląda to następująco:
Jeśli doszło do uszkodzenia w odcinku szyjnym lub piersiowym, przewodnictwo nerwowe zostanie upośledzone w każdym poniższym segmencie. Najczęściej dochodzi do stanu zapalnego w odcinku piersiowym, co zwykle manifestuje się trudnościami w poruszaniu ramionami, paraliżem kończyn dolnych, a także nietrzymaniem moczu i/lub stolca.
Istnieje szansa, że TM cofnie się i nie pozostawi po sobie żadnych deficytów lub będą one minimalne. Niestety osoby chore mogą długotrwale lub na zawsze pozostać niepełnosprawne ruchowo. Atak TM występuje najczęściej raz w życiu. Bardzo rzadko odnotowywano nawroty choroby.
Diagnostyka poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego polega na wykonaniu badania neurologicznego, przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu, a także zleceniu badań specjalistycznych. Pomocne są techniki obrazowania, jak rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa. Ponadto, aby ustalić przyczynę wystąpienia poprzecznego zapalenia rdzenia, chory badany jest pod kątem chorób autoimmunologicznych, określonych infekcji wirusowych i niedoboru witaminy B12. Pomocne jest także wykonanie punkcji lędźwiowej i oddanie płynu mózgowo-rdzeniowego do analizy.
Możliwości leczenia poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego
W pierwszym etapie leczenia walczymy z procesem zapalnym w rdzeniu kręgowym. W tym celu stosowana jest dożylna sterydoterapia np. metyloprednizonem lub deksametazonem. Jeśli leczenie sterydami nie pomaga, wówczas wykonuje się plazmaferezę, czyli oczyszczanie osocza z kompleksów odpornościowych oraz leczenie immunomodulujące.
W przypadku TM, należy pamiętać o terapii bólu. Zalecane są niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz koanalgetyki, które zwiększają ich działanie (np. amitryptylina, gabapentyna) oraz środki rozluźniające mięśnie.
Jeśli stan osoby chorej jest bardzo ciężki, do tego stopnia, iż obserwuje się poważne zaburzenia oddychania, pacjent wymaga intubacji i wentylacji mechanicznej. Wiąże się to z leczeniem na oddziale intensywnej terapii.
Po skutecznym leczeniu stanu ostrego, rozpoczyna się leczenie odzyskujące. Opiera się ono na indywidualnie dobranej rehabilitacji ruchowej oraz psychoterapii. Zabiegi te zapobiegają lub zmniejszają deficyty ruchowe spowodowane chorobą. Jeśli jednak utrzymują się 3-6 miesięcy, wdrażana jest intensywna rehabilitacja.
Nietrzymanie moczu lub jego zatrzymanie w przebiegu TM wymaga podjęcia działań zmierzających do poprawy jakości życia i funkcjonowania pacjenta. Dla osób z nietrzymaniem moczu polecane są specjalne wkładki higieniczne. Natomiast osoby z zatrzymaniem moczu mogą wymagać przerywanego cewnikowania pęcherza moczowego.
W przypadku zaparć stosowana jest dieta bogatobłonnikowa oraz właściwe nawodnienie organizmu. Spożywanie nadmiernej ilości błonnika bez uzupełnienia płynów grozi pojawieniem się niedrożności jelit.
Innymi zalecanymi formami terapii są: terapia zajęciowa, zawodowa i edukacja seksualna.
Na zakończenie, należy wspomnieć, że w Stanach Zjednoczonych trwają badania nad możliwościami „naprawiania” uszkodzonego rdzenia kręgowego za pomocą protez neuronowych i dzięki przeszczepom komórek macierzystych.
Na podstawie
|
|
|
|
|
|
