Zaburzenia odżywania, które częściej dotyczą populacji kobiet, mają etiologię wieloczynnikową (Riva in., 2014). Wynika to przede wszystkim ze sposobów dokonywania oceny swojego wyglądu oraz tendencji w kulturze, zwłaszcza zachodniej. Oczywiście wśród populacji mężczyzn również zdarzają się zaburzenia odżywania (Nowogrodzka, Piasecki, 2012). Jednak mężczyźni są mniej podatni na mechanizmy zniekształceń poznawczych, dotyczących ich wyglądu. W literaturze podkreślana jest duża waga aspektu socjo - kulturowego, a szczególnie aktualnie promowanego ideału piękna (Strzelecki, 2007). Podłożem zaburzeń odżywania według tego podejścia jest kompilacja dwóch czynników, które istotnie wpływają na postrzeganie przez kobiety obrazu swojego ciała (Riva in., 2014).
Pierwszy czynnik to internalizacja, wynikająca z zakorzenionych w danej kulturze poglądów, określających kanon piękna i łączących go nierozerwalnie ze szczęściem i zdrowiem. Obecnie widoczna jest tendencja w kulturze zachodniej zmierzająca do promowania szczupłego, wręcz chudego wyglądu. Kolejne ogniwo tym różni się od pierwszego, że nie jest zinternalizowanym schematem poznawczym, ale oznacza wysiłek, który jednostka wkłada by osiągnąć cel. Innymi słowy pierwszy etap to myślenie: szczupłe jest piękne, chcę taka być. W rezultacie tego kobieta podejmuje konkretne działania polegające na ograniczeniu spożywanych kalorii, intensywnych ćwiczeniach, a nawet głodzeniu się itp.
Ponadto kobiety oceniają się przede wszystkim na podstawie własnego wyglądu, pomijając swoje pozostałe właściwości. Panuje tendencja by postrzegać osoby otyłe jako leniwe, nie potrafiące kontrolować swojego życia. Zatem żeby osiągnąć radość, powodzenie i akceptację innych, kobiety dążą do bardzo szczupłego wyglądu
Stosowanie perspektywy oceny siebie jedynie przez wygląd oraz ciągła kontrola swojego stanu w stronę norm kulturowych, stanowi bezpośrednie źródło zaburzeń odżywiania (Riva in., 2014).
Podążając za teorią postrzegania siebie, można przyjąć pewne podstawowe założenia, które pozwolą zrozumieć jak kobiety same siebie postrzegają (Fredrickson, Roberts, 1997 za Riva in., 2014). Teoria ta również może być odpowiedzią, dlaczego zaburzenia odżywania i postrzegania siebie nie dotyczą wszystkich kobiet doświadczających oceny otoczenia oraz świadomych tendencji kulturowych w stronę szczupłej sylwetki.
Kobiety nie postrzegają swojego ciała tylko poprzez własny pryzmat. Wręcz przeciwnie, mają tendencję do oceny swojego wyglądu przez uwzględnianie perspektywy otoczenia.
Postrzeganie samego siebie w nurcie tej koncepcji przedstawione jest jako proces poznawczy (Fredrickson, Roberts, 1997 za Riva in., 2014). Dokładnie jest to internalizacja przekonania o wyglądzie idealnego ciała możliwa dzięki uruchomieniu przez osobę trybu obserwatora. Oznacza to, kierowanie się perspektywą allocentryczną. Polega to na ocenie obiektu, który jest stały w przestrzeni, nie porusza się, innymi słowy nie widzimy go z różnych perspektyw. Jest to istotne ograniczenie percepcji oraz orientacji przestrzennej przez osoby kierujące się trybem obserwatora. Ponadto chorzy cierpiący na zaburzenia z omawianego obszaru psychopatologii, wykazują tendencję do lepszego zapamiętywania sytuacji oceny swojego wyglądu w trybie obserwatora. Są również bardzo wrażliwe na wszelkie bodźce z otoczenia w jakikolwiek sposób nawiązujący do ich ciała. To powoduje rozwój nadmiernej koncentracji i kontroli swojego wyglądu.
Teoria ta podkreśla, że w zaburzeniach odżywania mamy do czynienia ze zniekształceniem poznawczym obrazu ciała, którego źródłem jest defekt transformacji informacji z pozycji allocentrycznej na nastawienie egocentryczne przy udziale pamięci (Gaudio, Riva, 2013;
Riva, 2012; Riva, Gaudio, Dakanalis, 2013; Riva, Gaudio, 2012a: za Riva in., 2014).
Oznacza to, że pamięć osoby ograniczona jest tylko do perspektywy allocentrycznej, skupionej na aktualnym negatywnym nastawieniu postrzegania swojego wyglądu. Ponadto nastawienie jest stałe, oznacza to, że obecne bodźce z ciała i otoczenia nie są w stanie tego zmienić. Osoba cierpiąca na takie zaburzenia jest „głucha” na sygnały somatyczne np. bóle, głód, mdłości, czy informacje ze środowiska: to znaczny spadek wagi, uwagi innych potwierdzające zmiany w wyglądzie.
Rdzeniem tej teorii jest podkreślenie, że u osób cierpiących na zaburzenia z kręgu postrzegania swojego wyglądu, brak jest aktualizacji informacji z ciała. Wszystkie te niekorzystne czynniki mają znaczny wpływ na funkcjonowanie interpersonalne jednostki. Przez przyjęcie statecznej perspektywy postrzegania otoczenia, trudno jest takim osobom zrozumieć dynamikę sytuacji społecznych.
W literaturze wyjaśniono, że zniekształcenie poznawcze obrazu swojego ciała powstaje nie w etapie percepcji obiektu, ale podczas interpretacji i obróbki allocentrycznej widzianego obrazu (Riva in., 2014). Podkreślono również efekt zalegania w pamięci obrazu ciała przed chorobą. Oznacza to, że chory nie bierze pod uwagę jak wygląda obecnie tylko wciąż widzi jaki był przed odchudzaniem. Analiza za pomocą technik neuroobrazowania wykazała, że obszar ciemieniowy i styk skroniowo - ciemieniowy są istotnie powiązane z powyżej opisanymi funkcjami (Downing i in.,2001; Urgesi i in. 2007; Urgesi i in., 2007a za: Riva in., 2014).
Źródło:
Riva, G., Gaudio, S., Dakanalis, A. (2014). The Neuropsychology of Self-Objectification.
Literatura:
|
|
|
|
|
|
