Każdego z nas pewnie kiedyś bolała głowa. Doskonale wiemy, jak ta dolegliwość dominuje nasze samopoczucie i funkcjonowanie. Na ogół bóle głowy występujące powszechnie, „dobrze” reagują na leki przeciwbólowe dostępne bez recepty. Problem pojawia się wtedy, gdy ból jest nagły, „potwornie” silny i nie do opanowania „domowymi sposobami”. Przykładowym jest klasterowy ból głowy, określany również jako zespół Hortona.
Określenie „klasterowy” pochodzi z angielskiego słowa „cluster”, co oznacza „skupisko”, „nagromadzenie”, „zgrupowanie”. Rzuty choroby, czyli jej reaktywacja, zwane też klasterami występują okresowo naprzemiennie z fazami remisjami. Ból może trwać kilka godzin i występować kilka razy w ciągu dnia lub kilka razy do roku. Jest zlokalizowany w oczodole i towarzyszy mu cała gama innych objawów. Przyczyny zachorowania pozostają nieznane.
Objawy klasterowego bólu głowy
Klasterowy ból głowy częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet. Zwykle daje o sobie znać w wieku 30-40 lat. Ból klasterowy może być epizodyczny lub przewlekły. O tym pierwszym mówimy wtedy, gdy ból pojawia się napadowo, po okresie „uśpienia” objawów. Przewlekły klasterowy ból głowy charakteryzuje się przedłużonym czasem występowania bólu, bez okresu remisji lub z bardzo krótką remisją.
Objawami zespołu Hortona są:
- rozdzierająco silny, jednostronny ból oczodołu, jego okolicy lub skroni,
- trwa od kilkunastu minut do 3 godzin, zwykle 45-90 minut,
- zarówno nagły początek objawów, jak i ich ustąpienie,
- różna częstotliwość ataków: np. atak co drugi dzień lub kilka ataków w jednym dniu,
- objawy towarzyszące: łzawienie, wrażenie zatkania nosa, pocenie twarzy/czoła, ptoza, mioza, obrzęk powieki, zaczerwienienie spojówki,
- niepokój i pobudzenie psychoruchowe (chory woli chodzić, zamiast odpoczywać),
- możliwe wystąpienie aury – typowo migrenowej.
Klasterowy ból głowy często występuje w tych samych dniach roku i o tej samej porze dnia. Do czynników wywołujących napad zalicza się spożywanie alkoholu, przyjmowanie nitrogliceryny, a także wysiłek fizyczny.
Diagnostyka różnicowa klasterowych bólów głowy
W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę bóle głowy związane z nowotworami, migrenę i napadową hemikranię. Klasterowy ból głowy różni się od migreny m.in. krótszym czasem trwania, nagłym początkiem i końcem, roczną i dzienną okresowością i wreszcie szybkością wywoływania bólu głowy przez spożywanie alkoholu (klasterowy – około godzinę po spożyciu, migrena – kilka godzin po spożyciu).
Napadową hemikranię częściej mają kobiety i charakteryzują ją krótsze, ale częstsze ataki bólu, reagujące wyłącznie na leczenie indometacyną.
Możliwości leczenia
W leczeniu ataku klasterowego bólu głowy stosowany jest sumatryptan i zolmitryptan, tlenoterapia, a wspomagająco lignokaina donosowo. Leczenie zapobiegawcze obejmuje kilkudniową steroidoterapię, metysergid i ergotaminę. Terapia długoterminowa obejmuje przyjmowanie werapamilu (wcześniej zaleca się wykonanie EKG i konsultację kardiologiczną) oraz litu (należy pamiętać, że nie wolno go zażywać równolegle z niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi, karbamazepiną i diuretykami). Klasterowy ból głowy nie reaguje na leczenie indometacyną.
W profilaktyce napadów istotne jest unikanie przemęczania, nadmiernego wysiłku fizycznego i picia alkoholu. Ważne, aby być odpowiedzialnym za własne zdrowie i wziąć aktywny udział w farmakoterapii (stosowanie się do zalecenia lekarza prowadzącego, świadomość niemożności leczenia nitrogliceryną).
Na podstawie:
- Manji H., Connolly S., Dorward N., Kitchen N., Mehta A., Wills A., red. nauk. wyd. pol. Barycki J. Oksfordzki podręcznik neurologii, Czelej, Lublin 2010
- Zaidat O.O., Lerner A.J. wyd. I polskie, red. H. Kwieciński, Neurologia. The Little Black Book. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010
