Cukrzyca jest chorobą metaboliczną związaną z zaburzoną gospodarką glukozy w organizmie. Stosunkowo często współwystępuje z innymi chorobami, między innymi układu krążenia. Wiadomo, iż poziom glukozy dostarczanej neuronom ma wpływ na funkcjonowanie poznawcze. Powstało więc pytanie, czy zaburzenia metaboliczne, dodatkowo sprzężone z chorobą wieńcową, będą miały wpływ na funkcjonowanie poznawcze chorych. Odpowiedź na to pytanie miałaby duże znaczenie dla określania postępowania terapeutycznego chorych oraz polepszania jakości ich życia. Dlatego, w ramach dużego projektu TINSAL-CVD, które badało wpływ salsalatu (pochodnej kwasu salicylowego) na procesy zapaleniowe w przebiegu chorób sercowo-naczyniowych, utworzono podbadanie, mające odpowiedzieć na to pytanie. Celem omówionego tu podbadania była próba ustalenia, czy w niewielkim stopniu podwyższony poziom glukozy oraz ustabilizowana farmakologicznie choroba wieńcowa będą wpływały na jakość funkcjonowania poznawczego badanych.
Łagodne zaburzenia poznawcze (ang. Mild Cognitive Impairment, MCI) polegają na obniżeniu funkcjonowania poznawczego osoby, przy czym trudności te nie są na tyle nasilone, aby rozpoznać chorobę otępienną. Mogą stanowić efekt naturalnego starzenia się mózgu lub być efektem wpływu innych chorób na organizm, nie tylko tych neurodegeneracyjnych. Łagodne zaburzenia poznawcze stosunkowo często występują u osób starszych. Co piąta osoba powyżej 65 roku życia i nawet co trzecia powyżej 85 r.ż. posiada MCI. Osoby, u których poziom glukozy odbiega od normy oraz chorzy na dolegliwości sercowo-naczyniowe są w grupie o podwyższonym ryzyku pojawiania się łagodnych zaburzeń poznawczych. W licznych badaniach nad osobami chorymi na cukrzycę ustalono, iż sprawność funkcjonowania poznawczego zależy od poziomu glukozy we krwi. Zaś chorobom sercowo-naczyniowym często towarzyszy dysglikemia (a więc odniegający od normy poziom glukozy w układzie krwionośnym). Wszyscy wiemy, iż poziom glukozy mierzy się na czczo, najczęściej po nocy, poprzez pobranie krwi. Ta metoda pozwala oszacować poziom glukozy, która w danej chwili znajduje się w układzie krążenia. Jednak można również ustalić współczynnik HbA1C , polegający na pomiarze glukozy, która przyłączyła się do cząsteczek hemoglobiny w erytrocytach. Ponieważ takie połączenie jest stabilne i trwa do końca “życia” erytrocyta, dzięki tej metodzie można oszacować średni poziom glukozy we krwi z ostatnich dwóch-trzech miesięcy. Średnia wartość tego współczynnika dla zdrowej osoby wynosi około 5% (41 mmol/mol).
Osoby, które objęto analizą stanowiły przedział od osób o normalnym poziomie glukozy we krwi, do umiarkowanej dysglikemii, obejmującej stany przedcukrzycowe oraz cukrzycę dobrze uregulowaną farmakologicznie. Warunkiem zakwalifikowania była średnia wartość HbA1C nie przekraczająca 7,5% (58,5 mmol/mol) oraz obecność choroby wieńcowej. Cukrzyca miała charakter nabyty (typ drugi). Wszyscy badani byli leczeni za pomocą statyn. Ponieważ w ogólnych badaniach było stosunkowo mało kobiet, zostały one wyłączone z analizy w ramach tego podbadania. Górną granicą wieku był 75 rok życia. W ramach analizy uwzględniono takie czynniki jak wiek, wykształcenie, poziom HbA1C , pomiar glukozy na czczo oraz baterię testów oceniających funkcjonowanie poznawcze. Badania oceniające sprawność poznawczą były przeprowadzane po badaniu krwi oraz po spożyciu wystandaryzowanego, lekkiego posiłku. Obejmowały badanie przesiewowe w kierunku zaburzeń poznawczych (MMSE) oraz oszacowanie takich zdolności jak szybkość psychomotoryczna, uwaga (Test Łącznia Punktów A i B, TMT A i B), pamięć numeryczna (Symbole Cyfr, DS), werbalne uczenie się (Test Werbalnego Uczenia się Rey’a, RVLT) oraz procesy językowe i pamięć semantyczną (Test Fluencji Kategorialnej). Jako metodę analizy wybrano współczynnik regresji liniowej. Ustalano związki pomiędzy odpowiednim dla wieku poziomem HbA1C , a funkcjonowaniem poznawczym oraz powyższe zależności dla grupy wykluczającej osoby z cukrzycą. Inna analiza brała pod uwagę dodatkowy wpływ wieku badanych oraz poziomu edukacji. Wreszcie, ustalano zależności wśród wszystkich czynników przyjętych do analizy. Wyniki o pewności p
Praktycznie wszyscy (97,7%) w badaniu przesiewowym (MMSE) nie wykazali obecności łagodnych zaburzeń poznawczych. Analizując wpływ wszystkich branych pod uwagę czynników, nie zanotowano związku pomiędzy badaniem za pomocą MMSE, a poziomem HbA1C . Jednak nie musi to świadczyć o braku występowania MCI, a o nieskuteczności tego narzędzia dla oceny sprawności poznawczej w tej grupie chorych, gdyż może to być metoda za mało czuła. Podczas analizy dwuczynnikowej, ustalono zależności pomiędzy HbA1C, a wynikami prób oceniających werbalne uczenie się (RVLT) uwagę i pamięć numeryczną (DS, TMT B) oraz płynnością językową (fluencja kategorialna). Odnotowano związek pomiędzy odpowiednim dla wieku poziomem HbA1C oraz podwyższonym HbA1C , a obniżeniem się funkcjonowania poznawczego. Gdy z analizy wyłączono osoby z cukrzycą, w dalszym ciągu zachowano związek między poziomem HbA1C odpowiednim dla wieku, a obniżonym funkcjonowaniem poznawczym w takich obszarach, jak werbalne uczenie się, pamięć numeryczna, uwaga i szybkość psychomotoryczna. Dla fluencji werbalnej nie wykazano już powyższej zależności.
Wyniki były podobne, gdy do zmiennych dodano poziom wykształcenia. Wszystkie badania uwzględniające współudział wieku, wykształcenia i HbA1C były lepszym estymatorem funkcjonowania poznawczego w wybranych obszarach, niż sam poziom HbA1C . Wpływ poziomu glukozy na fluencję kategorialną okazał się mniej istotny. Oszacowanie poziomu HbA1C we krwi, okazało się być jednym z głównych czynników różnicujących sprawność funkcjonowania poznawczego badanych, zaraz po wieku i wykształceniu. Okazało się też lepsze od pomiaru glukozy na czczo, bezpośrednio przed badaniem.
Związek pomiędzy wzrostem glikemii a obniżonym funkcjonowaniem poznawczym został więc potwierdzony, przy czym nasila się on przy uwzględnieniu wieku i poziomu wykształcenia badanych, a także chorób towarzyszących. Zależność ta nie miała jednak charakteru przyczynowo-skutkowego. Wyniki badań są zgodne z innymi, obejmującymi funkcjonowanie poznawcze u osób z cukrzycą typu drugiego, które donoszą o zmniejszonej liczbie połączeń neuronalnych w tej grupie chorych.
Niższy poziom funkcjonowania poznawczego, określonego za pomocą wybranych testów dotyczył procesów związanych z funkcjami wykonawczymi, szybkością psychomotoryczną oraz procesami językowymi. Zdolności, które pozostawały pod wpływem HbA1C najprawdopodobniej związane są z pracą okoli czołowych, skroniowych oraz ciemieniowych mózgu, pod kontrolą których pozostaje szybkość procesów poznawczych, funkcje wykonawcze oraz procesy pamięciowe. W innych badaniach, u pacjentów chorych na cukrzycę, odnotowano zaniki w obrębie istoty białej tylnego zakrętu obręczy oraz tylnych okolic skroniowo-ciemieniowych. Odkryto również, że podwyższony poziom HbA1C może współwystępować ze zmniejszeniem się objętości hipokamów, co może przekładać się na zdolności pamięciowe osób chorych. Niemniej, związki pomiędzy poziomem HbA1C we krwi, a korelatami mózgowymi w dalszym ciągu potrzebują potwierdzenia. Podobnie, mechanizm wpływu HbA1C na funkcjonowanie poznawcze nie jest jeszcze do końca poznany. Pytanie, czy podobne zależności, jak w opisanym tu badaniu, można odnieść również do kobiet?
Osoby cierpiące na chorobę wieńcową, które dodatkowo posiadają odbiegający od normy poziom glikemii mogą nieco gorzej funkcjonować poznawczo niż osoby zdrowe. Wyniki te są istotne ze względu na rozpowszechnienie zaburzeń glikemii i chorób sercowo-naczyniowych w populacji. Obniżenie się funkcjonowania poznawczego w przebiegu tych dolegliwości może mieć wpływ na dodatkowe pogorszenie się jakości życia chorych oraz kontrolę ryzyka rozwoju powikłań przez stosowanie się do zaleceń lekarskich. Należy brać je również pod uwagę podczas określania celów terapeutycznych.
Napisano na podstawie:
Avadhani R., Fowler K., Barbato C., Thomas S., Wong W.,Paul C. Aksakal M.,Hauser, T.H.,Weinger K., Goldfine A.B.(2015).Glycemia and cognitive function in metabolic syndrome and coronary heart disease. American Journal of Medicine, 128(1): 46-55.
Sztefko K.(2012). Hemoglobina glikowana - problemy analityczne. Journal of Laboratory Diagnostic, 48(3): 303-311.
|
|
|
|
|
|
