Integracja sensoryczna (SI) odnosi się do całościowego procesu organizacji wrażeń zmysłowych. Informacje z receptorów wszystkich zmysłów są odbierane i analizowane przez mózg, a następnie wykorzystywane w adaptacyjnym działaniu. Założenia terapii SI uwzględniają ogromną wagę  neuroplastyczności, a więc zdolności układu nerwowego do zmian i regeneracji. SI czerpie też z psychologii rozwojowej, uznając za naturalną i wrodzoną potrzebę rozwoju, który następuje na drodze testowania rzeczywistości.

Niedawno opublikowane badania (Faramarzi, Rad i Abedi, 2016) podjęły zagadnienie skuteczności SI w specyficznej grupie klinicznej, którą stanowią dzieci z ADHD. Najnowsza klasyfikacja DSM-5 klasyfikuje ADHD jako zaburzenie neurorozwojowe, kładąc nacisk na jego biologiczną etiologię. Zaburzenia uwagi i impulsywność wiążą się z niewłaściwym funkcjonowaniem okolic czołowych, a także z uszkodzeniem korowych i podkorowych struktur mózgu. Na poziomie poznawczym manifestuje się to przede wszystkim spadkiem jakości funkcji wykonawczych, a więc związanych z planowaniem, organizacją i kontrolą aktywności. Trudności w obszarze SI mogą być związane z występującymi w przebiegu ADHD problemami z utrzymaniem uwagi, kontrolą zachowań motorycznych czy uczeniem się. Jak wskazują badania, nawet połowa dzieci z rozpoznaniem ADHD ma trudności z zachowaniem równowagi, koordynacją i innymi zdolnościami zależnymi od właściwego funkcjonowania układu przedsionkowego (Tabrizi M., Stack, Tabrizi A., 2012, za: Faramarzi i in., 2016).

Mając na uwadze powyższe powiązania, autorzy opisywanych badań zdecydowali się na zbadanie wpływu treningu integracji sensorycznej na poziom funkcji wykonawczych u dzieci z diagnozą ADHD.

Schemat i przebieg badania

W badaniu wzięło udział 20 chłopców z ADHD – uczniów szkół podstawowych (średnia wieku 8,6 lat), którzy zostali przydzieleni do grupy eksperymentalnej lub kontrolnej. Użyto dwóch narzędzi badawczych: skali uzupełnianej przez rodziców, która odnosi się do obserwowalnych objawów (Conner’s Behavior Rating Scale) oraz testów neuropsychologicznych (Conner’s Neuropsychology Test). Dzieci z grupy eksperymentalnej odbyły trening integracji sensorycznej, który obejmował 12 sesji (2 sesje w tygodniu, każda trwająca 45 minut). W skład programu SI weszły aktywności ćwiczące m.in. równowagę i świadomość przestrzenną, stymulację dotykową, czucie głębokie, planowanie ruchów, koordynację, a także uwagę oraz pamięć słuchową i wzrokową.

Badanie zostało przeprowadzone w oparciu o schemat pretest-posttest, a więc funkcjonowanie dzieci uczestniczących w badaniu poddano pomiarowi przed oraz po treningu SI. Statystyczna analiza zebranych danych wskazuje, że istnieje wpływ treningu SI na poziom zaawansowania funkcji wykonawczych u dzieci z ADHD.

Praktyczne implikacje

Wcześniejsze badania wskazały na skuteczność treningu SI w redukowaniu problemów natury behawioralnej i poznawczej (Hay , Bard, Ferrel, Olivier i Fleury, 2005; Niklasson M., Niklasson I. i Norlander, 2009, za: Faramarzi i in., 2016). Autorzy przytoczonego badania sugerują, iż trening SI w bezpośredni sposób może przyczyniać się do poprawy funkcji wykonawczych, co z kolei może pozytywnie przekładać się na osłabienie objawów ADHD. To właśnie funkcje wykonawcze w dużej mierze umożliwiają adaptacyjne zachowanie - kontrolę i modyfikowanie działań. Dzieci, których rozwój przebiega w normalnym tempie, nabywają tego rodzaju zdolności, a potem korzystają z nich automatycznie. Natomiast dzieci z ADHD bardziej potrzebują, aby ich środowisko było stale przygotowywane i ubogacane. Dzięki temu ich funkcjonowanie może się doskonalić. W tym znaczeniu SI jest jedną z metod kształtowania środowiska najbliższego rozwoju, której stosowanie może stymulować wzrost funkcji wykonawczych.

Przytoczone badanie zostało zaplanowane i przeprowadzone na małą skalę, przy użyciu niewielu narzędzi. Może mieć jednak duże znaczenie praktyczne, ponieważ podkreśla potencjał SI w łagodzeniu objawów ADHD. Autorzy postulują włączenie SI w zakres oddziaływań rehabilitacyjnych i edukacyjnych wobec dzieci z ADHD.

Literatura:

Faramarzi, S., Rad, S. A., i Abedi, A. (2016). Effect of sensory integration training on executive functions of children with attention deficit hyperactivity disorder. Neuropsychiatria i Neuropsychologia/Neuropsychiatry and Neuropsychology, 11, 1-5.