Udar mózgu to trzecia co do częstości występowania przyczyna śmierci, a także trwałej niepełnosprawności osób dorosłych w Polsce. Ustępuje pod tym względem tylko chorobom serca i nowotworom. Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia udar to nagłe wystąpienie ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu, trwające minimum 24 godziny, którego przyczyną są zaburzenia funkcji krążenia mózgowego.
Bez wątpienia udar mózgu jest chorobą dotykającą przeważnie osoby starsze – ryzyko jego wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem – u osób w przedziale wiekowym 45-55 lat wynosi około 1 na 1000, po czym wzrasta dramatycznie i u osób, które ukończyły 85 rok życia wynosi nawet 1 na 30. Statystyki podają również, że w Polsce corocznie udaru doznaje ponad 70 tysięcy osób, z czego około 30 tysięcy osób umiera. Udar mózgu częściej dotyka mężczyzn.
Specyficzne objawy udaru są związane z miejscem i rozległością uszkodzenia tkanki mózgowej. Bardzo często jednak jest to przede wszystkim stan zagrażający życiu i wymaga podjęcia zdecydowanych, natychmiastowych czynności medycznych. Powrót do zdrowia wiąże się natomiast z długiem okresem leczenia i rehabilitacji. Udar mózgu jest zespołem zaburzeń o różnej etiologii - w związku z tym wyróżniamy udar niedokrwienny i krwotoczny.
Udar niedokrwienny, nazywany też zawałem mózgu stanowi ok. 80% wszystkich przypadków udarów. Jego bezpośrednią przyczyną jest zatrzymanie dopływu krwi do tkanki mózgowej, co skutkuje niedotleniem i obumieraniem komórek nerwowych. Zaburzenia w przepływie krwi do mózgu wynikają zwykle z powstania zatorów w tętnicach mózgowych. Do niedokrwiennego udaru mózgu przyczynić się może także spadek przepływu krwi przez naczynia mózgowe, wynikający z zaburzeń pracy serca i spadku ciśnienia krwi. Innymi czynnikami ryzyka są zaburzenia krzepnięcia, a także zmiany zapalne naczyń oraz pourazowe i samoistne uszkodzenia ścian tętnic. Wynika stąd, że szczególnie narażeni na zachorowanie są chorzy na miażdżycę. Osoby z grupy ryzyka to także żyjący w ciągłym stresie, mający wysoki poziom cholesterolu, nadwagę, nadciśnienie, cukrzycę oraz sięgający po używki takie jak alkohol czy papierosy.
Około 20% przypadków udarów mózgu stanowią udary krwotoczne, czyli wylewy krwi do mózgu. Polegają na nagłym wylewie krwi z pękniętego naczynia, co w efekcie skutkuje uszkodzeniem tkanki. Wśród udarów krwotocznych wyróżniamy krwotok podpajęczynówkowy i krwotok śródmózgowy.
Krwotok podpajęczynówkowy występuje rzadziej (5-7% wszystkich udarów). Jego następstwa są bardzo poważne, gdyż niemal połowa przypadków kończy się śmiercią. Manifestuje się krwawieniem do przestrzeni podpajęczynówkowej (przestrzeń pomiędzy pajęczynówką a oponą miękką). Najczęściej spowodowany jest pęknięciem tętniaka lub naczyniaka mózgu. Charakterystyczny dla tego rodzaju udaru jest silny, przeszywający ból pulsujący w kierunku potylicy. Często występują też wymioty, ataki padaczkowe, a nawet zaburzenia świadomości i śpiączka.
Krwotok śródmózgowy dotyczy 10-15% wszystkich udarów. Szczególnie niebezpieczny jest krwotok do móżdżku, ponieważ może on prowadzić do ucisku ośrodka oddechowego i bezpośredniego zagrożenia życia. Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia udarów krwotocznych jest przede wszystkim nadciśnienie tętnicze. W odróżnieniu od udarów niedokrwiennych, których początki bywają powolnei bezobjawowe, udary krwotoczne charakteryzują się nagłym początkiem. Towarzyszy im silny, przeszywający ból głowy, przez wielu chorych opisywany jako największy ból, którego doświadczyli w życiu.
Udary mózgu niosą z sobą liczne objawy, ściśle związane z miejscem uszkodzenia tkanki nerwowej. Uszkodzenia kory ruchowej lub czuciowej powodują zaburzenia ruchu oraz czucia po przeciwległej stronie ciała, niejednokrotnie prowadząc do paraliżu. Mogą wystąpić apraksje, czyli zaburzenia wykonywania celowych ruchów, które nie wynikają z niedowładu. Charakterystycznymi symptomami są też porażenie połowy twarzy związane z opadaniem jednego kącika ust i zaburzenia widzenia. Uszkodzenie półkuli, w której znajduje się ośrodek mowy (najczęściej jest to półkula lewa) skutkuje zaburzeniami w zakresie mowy i jej rozumienia, czyli różnymi rodzajami afazji. Upośledzeniu mogą także ulec różne funkcje psychiczne takie jak pamięć czy zdolność rozpoznawania i identyfikacji obiektów. W przypadku uszkodzenia głębszych struktur mózgu zaburzeniu ulegają najbardziej podstawowe funkcje życiowe, co prowadzić może do stanów bezpośrednio zagrażających życiu.
Objawy udaru mózgu są wypadkową rodzaju uszkodzenia tkanki, jego rozległości oraz lokalizacji struktur mózgowych dotkniętych dysfunkcją i połączeń, jakie tworzą one między sobą. Dokładna diagnostyka jest niezwykle trudna i pracochłonna. Wymaga użycia zaawansowanej aparatury medycznej (najczęściej tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny) oraz przeprowadzenia dużej ilości testów sprawdzających poziom funkcjonowania poznawczego pacjenta.
Leczenie fazy ostrej udaru odbywa się na specjalistycznym oddziale udarowym i zwykle obejmuje kontrolowanie podstawowych funkcji życiowych, monitorowanie ciśnienia krwi, podawanie leków (przeciwzakrzepowych, przeciwgorączkowych, przeciwdrgawkowych i innych), a w niektórych sytuacjach także zabiegi operacyjne. Dla powrotu do sprawności i samodzielności chorego ogromne znaczenie ma faza rehabilitacji, zarówno fizycznej, jak też poznawczej. W tym obszarze szczególną rolę pełnić może neuropsycholog, jako specjalista w zakresie rehabilitacji funkcji poznawczych.
Udar mózgu to poważny problem zdrowotny, głównie ze względu na częstość jego występowania i niepełnosprawność, do jakiej może prowadzić. W tym kontekście ważnym wydaje się być fakt, że w dużym stopniu możemy mieć wpływ na kontrolowanie czynników jego ryzyka. Zdrowy styl życia może pomóc w ustabilizowaniu prawidłowej wagi ciała oraz prawidłowego ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu. Duże znaczenie ma także ograniczenie spożycia alkoholu i unikanie palenia papierosów. W sytuacji, kiedy niestety do udaru już dojdzie, nieocenione korzyści może dać udzielenie szybkiej pomocy medycznej. Dlatego też nie wolno lekceważyć żadnych symptomów świadczących o udarze mózgu. Rzetelna pomoc medyczna i rehabilitacja sprawiają, że obecnie coraz większa liczba chorych ma szanse na powrót do normalnego, samodzielnego życia.
|
|
|
|
|
|
