Gdyby ogłoszono plebiscyt na najciekawszą strukturę anatomiczną mózgu, zapewne oddałbym swój głos na przysadkę. Cóż ciekawego kryje się w tej niewielkiej kuleczce przypominającej kształtem fasolę? Albo zacznijmy inaczej. Gdzie kryje się przysadka?

Przysadka leży w zagłębieniu kości klinowej nazywanym siodłem tureckim (sella turcica). Ku górze zwęża się, przechodząc w lejek (infundibulum). Lejek rozszerza się ku górze tworząc trójkątny guz popielaty (tuber cinereum). Niekiedy oddzielone są one od siebie bruzdą guzowo-lejkową (sulcus tuberoinfundibularis). Guz popielaty jest otoczony z przodu przez skrzyżowanie wzrokowe (chiasma opticum) i odchodzące od niego ku tyłowi pasma wzrokowe (tractus opticus). Z tyłu z guzem sąsiadują parzyste ciała suteczkowate (corpora mammilaria). Powierzchnia guza popielatego podziurawiona jest licznymi drobnymi otworkami przez które przechodzą naczynia krwionośne. Nad guzem znajduje się komora trzecia (ventriculus tertius). Wszystkie wymienione wyżej struktury należą do podwzgórza (hypothalamus).

Produkcja i transport hormonów wzrostu

W przysadce zachodzi produkcja hormonów oraz ich transport. Z zewnątrz struktura ta wygląda na jednorodną, lecz gdy się jej przyjrzeć, okazuje się, że można w niej wyróżnić dwa płaty o zupełnie innym pochodzeniu rozwojowym: płat przedni (lobus anterior) i tylny (lobus posterior). W skład płata przedniego zaliczamy części przednią (pars anterior) i środkową (pars media). Obie powstają z nabłonka sklepienia pierwotnej jamy ustnej. W płacie przednim są produkowane i wydzielane do krwi hormony: wzrostu, adrenokortykotropowy, tyreotropowy, folikulotropowy, luteinizujący, prolaktyna (z części przedniej) oraz melanotropina (z części środkowej).

Rozwój i dojrzewanie

Płat tylny przysadki nie produkuje hormonów, lecz transportuje je z okolicy podwzgórzowej przedniej (hypothalamus pars anterior). Magazynowane i transportowane są: oksytocyna i wazopresyna.
Hormony przysadki regulują wzrost (hormon wzrostu, adrenokortykotropowy, tyreotropowy), dojrzewanie płciowe i rozwój ciąży (folikulotropowy, luteinizujący, prolaktyna), gospodarkę wodną organizmu (wazopresyna). Niedoczynność przysadki może spowodować liczne zaburzenia metaboliczne w tym karłowatość i upośledzenie rozwoju płciowego. Z kolei jej nadczynność może skutkować gigantyzmem lub akromegalią a także przedwczesnym dojrzewaniem płciowym.

Przysadka jest miejscem mózgu, w którym dość często powstają zmiany typu przerostowego czyli gruczolaki. Ich uciskanie na tę strukturę może powodować zaburzenia wspomniane wyżej. Jak widać od tak małej części naszego ciała mogą zależeć procesy decydujące o jego integralności.