W temacie seksu nauka przemawiała wiele razy. Tym razem głosu użyczyli jej neurologia oraz obrazowanie mózgowego ośrodka nagrody. Temat debaty: orientacja seksualna mężczyzn.

Jaki jest wpływ orientacji seksualnej na aktywność poszczególnych obszarów mózgu w sytuacji o znaczeniu seksualnym? Siedemdziesięciu dziewięciu mężczyzn identyfikujących się (orientacja badanych potwierdzona została przy użyciu skali Kinseya) jako hetero, homo lub biseksualnych, oglądało fotografie oraz nagrania o silnym zabarwieniu seksualnym. Na przedstawianych im zdjęciach oraz filmach ukazane były osoby tej samej lub przeciwnej płci. Tego typu badania mające na celu pogłębienie naszego zrozumienia procesów stojących za preferencjami seksualnymi często przeprowadzane są w oparciu o pomiary odpowiedzi genitalnej – zwłaszcza, jeśli dotyczą mężczyzn. Co jednak w tym czasie dzieje się w mózgu?

Aby to ustalić, aktywność neuronów uczestników była pilnie rejestrowana w technologi fMRI. Głównym obszarem zainteresowania badaczy było wchodzące w skład jąder podstawy prążkowie brzuszne, a zwłaszcza jego część, zwana jądrem półleżącym (w szerszej świadomości znanym jako ośrodek nagrody; chociaż być może bardziej adekwatne byłoby określenie go ośrodkiem motywacji).  Jest to najczęściej używany wskaźnik w badaniach dotyczących preferencji i wyborów. Zespół badawczy skupił się na dwóch typach aktywności neuronalnej: poza oceną pobudzenia jądra półleżącego, ocenie poddano również sumaryczny wzór aktywności całego mózgu. Jest to pierwsze badanie stosujące metody neuroobrazowania w stosunku do zjawiska męskiej biseksualności.

Wśród mężczyzn monoseksualnych prążkowie brzuszne okazało się dobrym indykatorem preferencji seksualnych podczas oglądania fotografii

W czasie oglądania przez badanych obrazów przedstawiających interesującą ich płeć, ośrodek nagrody wykazywał znacznie żywszą aktywność. Co ciekawe, ta różnica pomiędzy obiema płciami była bardziej wyraźna podczas oglądania zdjęć, niż filmów wideo. Zespół zaproponował kilka możliwych wyjaśnień tego efektu, na przykład zauważając, że czas emisji filmu był dłuższy niż zdjęcia, zatem aktywność prążkowia w trakcie tego pierwszego mogła podlegać fluktuacjom lub wyczerpaniu. To zaś mogło skutkować mniejszymi wartościami średniego pobudzenia w trakcie całego filmu. Za inną przyczynę takich wyników mogłaby uchodzić większa wrażliwość jądra półleżącego na mniej złożone i bardziej powierzchowne bodźce, jakimi są fotografie, niż bogatsze w przekazie niewerbalnym nagrania, angażujące również inne obszary mózgu. Ciekawym dodatkiem może być informacja, iż aktywność prążkowia wykazywała pewną lateralizację, u mężczyzn heteroseksualnych silniej aktywując się po stronie prawej, zaś u homoseksualnych – lewej.

Jak to jest z tą biseksualnością?

Dotychczasowe badania dotyczące reakcji mężczyzn biseksualnych na bodźce erotyczne skupiały się na odpowiedzi genitalnej. Opublikowana literatura nie jest zgodna co do źródeł stymulacji seksualnej w tej populacji. Brakuje również danych odnoszących się do aktywności mózgowej. Pomóc wypełnić tę lukę ma opisywane badanie. Dla zminimalizowania niepewnych wyników, do grupy biseksualnej zakwalifikowano wyłącznie mężczyzn, którzy dotychczas byli w związku z przynajmniej dwoma partnerami seksualnymi oraz jednym partnerem romantycznym każdej płci.

Można by spodziewać się, że różnica pomiędzy bodźcami ukazującymi kobiety a mężczyzn będzie w tej grupie mniejsza niż wśród mężczyzn monoseksualnych. I rzeczywiście, w świetle uzyskanych wyników można powiedzieć, że mózg mężczyzn biseksualnych nagradza działania prowadzące do aktywności seksualnej obejmującej obie płcie (chociaż zazwyczaj jedna z płci była bardziej preferowana).

Analogicznie jak w przypadku mężczyzn monoseksualnych badacze dostrzegli odmienności w odpowiedzi jądra półleżącego w zależności od typu bodźca - w grupie mężczyzn biseksualnych tak samo obecny był efekt silniejszej aktywacji wobec płci "mniej preferowanej" w przypadku nagrań niż fotografii. Po obejrzeniu wideo jądro półleżące we wszystkich grupach badanych wykazywało zatem mniejszą rozbieżność w aktywności pomiędzy obiema prezentowanymi płciami. Biseksualni mężczyźni wykazywali mniejszą różnicę niż ich monoseksualni koledzy w odpowiedziach na bodziec erotyczny przedstawiający kobietę a ten prezentujący mężczyznę, ale tylko w przypadku formy fotograficznej. Parametr ów nie wykazywał już takiej różnicy pomiędzy grupą mono- a biseksualną po prezentacji bodźca w formie nagrania, gdzie, jak już wyżej wspomniano, również u mężczyzn monoseksualnych zacierały się różnice w odpowiedzi prążkowia na poszczególne płcie.

Przetwarzanie bodźców seksualnych angażuje cały mózg

Wykonane następnie analizy aktywności całego mózgu badanych były zgodne z danymi pochodzącymi z interpretacji samego jądra półleżącego. Zresztą, to właśnie prążkowie brzuszne (oraz kora potyliczna) okazało się strukturą najbardziej wrażliwą na zgodność prezentowanego bodźca z preferencjami badanego. Wygląda na to, że decyzja o uczynieniu prążkowia głównym obszarem zainteresowania była jak najbardziej słuszna. Oglądanie fotografii płci, interesującej dla badanego w kontekście seksualnym, wzbudzało aktywność wielu obszarów mózgu. Poza jądrem nagrody, aktywne były między innymi ośrodki odpowiedzialne za: percepcję wizualną (wspomniana kora potyliczna), w tym postrzeganie twarzy (zakręt wrzecionowaty) oraz ciała (kora pozaprążkowana), przypisywanie pozytywnej wartości (przednia kora obręczy i kora oczodołowo-czołowa), a także kora ruchowa (powiązana w tym wypadku zapewne z planowaniem lub wyobrażaniem sobie przez badanego podejmowania aktywności motorycznej związanej z seksem).

Badacze zaobserwowali też pewną zmienność w aktywnych obszarach mózgu podczas oglądania przez uczestników nagrań. Obrazy wideo przedstawiające kobiety bardziej pobudzały aktywność górnej okolicy skroniowej obu półkul. Płeć osoby przedstawionej na nagraniu miała też wpływ na aktywność płata ciemieniowego - inne jego obszary podlegały pobudzeniu dla filmów z kobietami i z mężczyznami. Znaczenie tych odmienności na razie pozostaje niejasne.

Co przyniesie przyszłość?

Naukowcy są zadowoleni z uzyskanych wyników. Zebrane przez nich dane wspierają teorię wiążącą orientację seksualną mężczyzn z mózgowymi wzorcami pobudzenia seksualnego oraz atrakcyjności seksualnej. Jako interesujący kierunek dalszych badań zespół wskazuje na potencjalne zmiany aktywności neuronalnej w czasie trwania związku oraz rozwoju relacji romantycznej. Obok motywacji pozytywnej, jaką jest odczuwanie pociągu wobec danej płci, ciekawym polem dalszych rozważań jest również motywacja negatywna, czyli odczuwanie niechęci wobec angażowania się w aktywność seksualną z osobami płci niepreferowanej.  Badania przy użyciu neuroobrazowania dają również dużo lepsze narzędzie do pogłębienia naszej wiedzy na temat orientacji seksualnej kobiet. W dziedzinie ludzkiej seksualności wciąż jest zatem wiele do zrozumienia.

Bibliografia:

Safron, A., Sylva, D., Klimaj, V., Rosenthal, A.M., Li, M., Walter, M., Bailey, J.M. (2017). Neural Correlates of Sexual Orientation in Heterosexual, Bisexual, and Homosexual Men. Scientific Reports 7, article number: 41314, Doi: 10.1038/srep41314