Otępienia czołowo-skroniowe to bardzo tajemnicze choroby, o podstępnym i zróżnicowanym przebiegu. Związane są z postępującą degradacją ośrodkowego układu nerwowego, która przekłada się na zaburzenia zachowania i osobowości, trudności ruchowe, obniżenie się sprawności funkcji poznawczych. Dlatego otępienia czołowo-skroniowe bywają mylone ze schizofrenią, chorobą dwubiegunową czy też otępieniem typu Alzheimera. Sprawiają trudność nawet doświadczonemu diagnoście. Nie są też chorobami rzadkimi, szacuje się, że mogą dotyczyć nawet 25% przypadków wszystkich otępień. Dlatego tak ważne są umiejętności prawidłowego ich rozpoznawania. Zapraszam Cię do przeczytania recenzji książki Otępienia czołowo-skroniowe, pod redakcją Pawła Liberskiego i Zbigniewa Wszołka, wydanej w 2005 roku przez wydawnictwo CZELEJ.
 
Jeśli kiedykolwiek poszukiwałeś informacji o otępieniach czołowo-skroniowych, to wiesz, że trudno jest o dobre, rzetelne źródło wiedzy. Zwłaszcza w języku polskim. Do nielicznych, dobrych pozycji na ten temat możemy zaliczyć omawiane tu Otępienia czołowo-skroniowe. Książka ta przewidziana jest dla osób o różnych 

 
Książka nie jest obszerna, lecz zawiera w sobie tyle informacji, że zasługuje na miano monografii. Gdybym jednak miała opisać ją jednym słowem, powiedziałabym, że jest “konkretna”. Brak tu informacji mniej potrzebnych diagnoście, takich jak szczegółowa historia, dygresje, opisy przypadków itp. Za to treść jest wyraźnie podzielona, kryteria znajdują się w tabelkach, śródtytuły umożliwiają szybką selekcję treści. Ta książka ma się przydać w pracy, gdy mamy tylko chwilę, aby odszukać potrzebne nam informacje. W takiej roli sprawdza się świetnie.
 
Pierwsze dwa rozdziały koncentrują się na opisie, czym jest białko tau, podejrzewane o wywoływanie chorób z grupy otępień czołowo-skroniowych oraz jak wygląda molekularne podłoże tych chorób. Jeśli przypadkiem nie ukończyłeś edukacji związanej z genetyką, biologią molekularną, histopatologią i szeregu pokrewnych dziedzin, zaoszczędź sobie czas i przejdź dalej. Język tej części książki jest naprawdę trudny, a poruszane zagadnienia raczej nie przydadzą Ci się w gabinecie podczas pracy z pacjentem.
 
Następna część książki, poświęcona jest neuropatologii otępień czołowo-skroniowych. Możemy tu poczytać o zmianach strukturalnych mózgu oraz na poziomie komórkowym spowodowanych przez chorobę. W dalszym ciągu należy jednak przesiewać sporo informacji, które nie przydadzą Ci się w tak zwanym “życiu”.
 
Gdy jednak zajrzysz do następnej części, odkryjesz informacyjny raj dla psychologów i neuropsychologów. Naszą ucztę rozpoczynamy od obrazu klinicznego otępień czołowo-skroniowych. Autor opisuje współczesny podział tej grupy chorób na podtypy, podaje obowiązujące kryteria (grupy Lund and Manchester) i bardzo plastycznie opisuje rozwój choroby. Następne części dotyczą diagnostyki neuropsychologicznej. Tutaj wyszczególniono trzy profile otępienia, opisując je jako otępienie czołowo-skroniowe (FTD), postępującą afazję niepłynna (PNFA) oraz otępienie semantyczne (SD). Jeśli nie wiesz, jak odróżnić je od siebie lub wiedza ta wciąż Ci się “miesza”, po tej części książki będziesz w stanie to zrobić. 

Moim zdaniem największą wartością tej książki dla psychologa, będzie pomoc w zaprojektowaniu porządnego badania neuropsychologicznego służącego do wykrycia otępienia z grupy czołowo-skroniowej. W podrozdziałach obejmujących objawy czołowe, zaburzenia języka oraz zaburzenia wzrokowo-przestrzenne opisano grupy testów neuropsychologicznych, które służą do pomiaru tych trudności. Dostajemy czytelny opis tych testów, jak również profil sposobu ich rozwiązywania przez osoby cierpiące na tę chorobę. Jest to bardzo cenna wiedza dla osób posiadających niewielkie doświadczenie w diagnostyce otępień czołowo-skroniowych. Jeśli wciąż mamy wątpliwości, autorzy doradzają, jak różnicować FTD od otępienia o typie Alzheimera (AD), otępień naczyniopochodnych (VaD), jak również od innych chorób, w których dominują objawy z okolic czołowych. Na deser, w dodatku A, możemy przeanalizować wyniki badania neuropsychologicznego osoby chorej na FTD.
 
Ostatnia część książki jest już systematycznym opisem poszczególnych chorób wchodzących w skład otępień czołowo-skroniowych. Mowa między innymi o chorobie Picka, zwyrodnieniu korowo-podstawnym, czy postępującym zwyrodnieniu nadjądrowym. Tym razem dla każdej choroby opisano charakterystyczne cechy neuropatologiczne i kliniczne, które zwiększają szansę na ich prawidłowe rozpoznanie.
 
Podsumowując, Otępienia czołowo-skroniowe, to aktualny, różnorodny zbiór informacji, przydatny dla każdego, kto zajmuje się diagnostyką chorób otępiennych. Kryteria podane są w sposób czytelny i łatwy do odszukania, co jest szczególnie cenne, gdy wiedza potrzebna jest nam “na wczoraj”. Moim zdaniem to pierwsza publikacja, która tak starannie podeszła do tematu projektowania badania neuropsychologicznego. Nie wypowiem się z perspektywy innych specjalistów, lecz dla psychologa lub neuropsychologa zainteresowanego tym tematem, jest to pozycja niezbędna!