Botulizm, znany też jako zatrucie jadem kiełbasianym, to stan wynikający z działania toksyny botulinowej, która jest wytwarzana przez spory Clostridium botulinum. Do zakażeń częściej dochodzi drogą pokarmową, niż przez rany. Uszkodzenie układu nerwowego przez toksynę jest nieodwracalne i pozostawia trwałą niepełnosprawność. Leczenie zatrucia jadem kiełbasianym opiera się na odpowiednio wczesnej eliminacji Clostridium botulinum z organizmu i leczeniu  surowicą przeciwbotulinową.
 
Drogi zakażenia
 
Clostridium botulinum to bakteria beztlenowa, Gram dodatnia. Bardzo łatwo zidentyfikować ją w nadpsutej żywności pakowanej w puszki lub słoiki. Ich wieczko lub zakrętki są wybrzuszone.
Człowiek infekuje się drogą pokarmową, poprzez zjedzenie niedogotowanej żywności, nieświeżej, nadpsutej wędliny, kiełbas, czy też konserw puszkowanych (zarówno mięsnych, rybnych, jak i warzywnych). Spożywanie ryb wędzonych, które wcześniej nie zostały wcześniej wypatroszone też grozi zatruciem.
Na zakażenie toksyną botulinową narażone są niemowlęta, którym od wczesnych chwil życia podawany jest miód (w miodzie naturalnie występują małe ilości Clostridium botulinum), dlatego też zaleca się tego nie robić.
Niezmiernie rzadko dochodzi do zakażenia toksyną botulinową przez ranę skórną. Zgłaszano także przypadki botulizmu po zabiegu operacyjnym u osób skolonizowanych Clostridium botulinum, a także mających niedokwaśność soków żołądkowych lub będących po antybiotykoterapii.
 
Mechanizm zatrucia
 
W botulizmie obserwuje się prawie całkowite porażenie przekaźnictwa w synapsach cholinergicnzych (nikotynowych i muskarynowych), co jest wynikiem zatrucia toksyną botulinową.   Toksyna botulinowa wpływa na presynaptyczny mechanizm uwalniania acetylocholiny w odpowiedzi na pobudzenie nerwu.
 
Objawy zatrucia
 
Do objawów zatrucia jadem kiełbasianym zaliczamy dolegliwości żołądkowo-jelitowe, jak nudności, wymioty, bóle brzucha, zaparcia i biegunki. Efektem działania toksyny botulinowej są objawy neurologiczne, jak:

Jeśli dojdzie do porażenia mięśni oddechowych, wówczas rozwija się niewydolność oddechowa. Pacjent wymaga wówczas leczenia na intensywnej terapii. Uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego spowodowane toksyną botulinową są nieodwracalne.
 
Infekcja nie musi być potwierdzona badaniami laboratoryjnymi. Wystarczą dane z wywiadu i zaobserwowane objawy, by postawić diagnozę. Botulizm należy różnicować z zespołem Guillaina-Barrego, miastenią uogólnioną i błonicą.
 
Możliwości leczenia
 
Leczenie zakażenia opiera się na zredukowaniu ilości Clostridium botulinum w organizmie poprzez płukanie żołądka (do kilku godzin po ekspozycji) i zastosowanie środków przeczyszczających i lewatyw (przez kilka dni po ekspozycji) oraz podaniu surowicy przeciwbotulinowej, tak szybko jak to tylko możliwe, ale przed upływem 72 godzin od zaobserwowania objawów, a najlepiej do 24 godzin. Przed podaniem surowicy zaleca się wykonanie próby uczuleniowej. Dalsze leczenie jest objawowe i podtrzymujące i zależy od stanu pacjenta. Stosowany jest także chlorowodorek guanidyny, ułatwiający uwalnianie przekaźników z pozostałych zakończeń nerwowych. W przypadku zakażeń przyrannych, ranę musi opracować chirurg. Wdrażana jest także antybiotykoterapia. U niemowląt podawane są immunoglobuliny przeciwko botulinie.
 
Do zgonu w wyniku zakażenia toksyną botulinową dochodzi na skutek zachłystowego zapalenia płuc, zaostrzenia niewydolności oddechowej i nagłego zatrzymania krążenia.
 
Profilaktyka
 
Zatruciu jadem kiełbasianym można zapobiegać poprzez higieniczny tryb życia, zapewnienie właściwych warunków wytwarzania i przechowywania żywności, dokładną obróbkę termiczną, a u dzieci do 12 miesiąca życia – unikanie podawania miodu.
 
Na podstawie: