Wyobraźmy sobie, że ktoś chce nam wytłumaczyć jak dojechać do niego do domu na przyjęcie. Może nam przedstawić trasę w taki sposób: „to jest blok b. Klatka numer trzy. Taki duży budynek przy parku. Wjeżdżasz na trzecie piętro, oczywiście jak już zadzwonisz pod numer piętnaście. Tylko nie skręcasz przed supermarketem, tylko za, bo tam są miejsca parkingowe”. Każdy z nas zna zapewne kogoś, kto w ten sposób tłumaczy drogę. Nie jest to najlepszy sposób opisu, gdy nasz rozmówca nie zna tych okolic.
Zarówno w przypadku tłumaczenia drogi, jak i przy opisie anatomicznym warto stosować pewien system – na przykład hierarchię i kolejność. Zaczynamy od miasta, drogi, odpowiedniego skrętu, miejsca parkowania, dróżki osiedlowej, bloku, klatki i mieszkania. Podobnie jest z opisem struktur w mózgu. Zacznijmy więc od głównego podziału strukturalnego.
Układ nerwowy człowieka dzieli się na obwodowy i ośrodkowy. Obwodowy składa się z części: somatycznej, autonomicznej i jelitowej. Do części ośrodkowego układu nerwowego zaliczamy mózgowie i rdzeń kręgowy. Kwestia podziału strukturalnego komplikuje się, gdy dochodzimy do mózgowia. Dwa najczęściej używane podziały mózgowia to podział kliniczny i podział topograficzny (zwany też rozwojowym, bądź ontogenetycznym). Każdy z nich ma swoje zastosowanie.
Podział kliniczny dzieli mózgowie na trzy główne części pełniące diametralnie różne funkcje: mózg, móżdżek i pień mózgu. Taki podział narzuca się od razu gdy spojrzymy na mózgowie z zewnątrz. To co obserwujemy, to kora mózgowa poorana licznymi bruzdami i zakrętami, móżdżek od razu wyróżniający się znacznie mniejszymi bruzdami i zakrętami oraz rdzeń przedłużony z dobrze widocznym mostem. Struktura opisywana w podziale klinicznym jako mózg składa się z: półkul mózgowych, kresomózgowia środkowego, podwzgórza i wzgórzomózgowia. Móżdżek zostaje odłączony od sąsiadujących struktur anatomicznych i jest to dość powszechne przy podziałach anatomicznych. Na pień mózgu składają się: pokrywa, konary mózgu, most i rdzeń przedłużony.
Zaletami takiego podziału są jego prostota i podobieństwo do obrazu zewnętrznego (makroskopowego). Tym samym jest on łatwy do zapamiętania i przypomnienia. Jego główną wadą są nieścisłości w klasyfikacji struktur. Przykładowo można dyskutować czy most stanowi integralną część móżdżku i czy w takim razie nie powinien być wyłączony z pnia mózgu. Podział kliniczny jest stosowany w ogólnym opisie anatomicznym na potrzeby diagnozy – głównie ze względu na już wspomnianą prostotę i funkcjonalną odrębność wyróżnianych struktur.
Podział topograficzny jest bardziej szczegółowy niż kliniczny. Oparty jest on na schemacie rozwoju poszczególnych struktur mózgowia. Z tego powodu jest często nazywany podziałem rozwojowym lub ontogenetycznym (z łac. ontogenesis, które oznacza rozwój osobniczy). W trakcie rozwoju embrionalnego zewnętrzna warstwa komórek zarodka zagłębia się do wewnątrz tworząc rurkę nazywaną cewą nerwową. W miejscu gdzie powstaje głowa cewa rozszerza się i powstają trzy pierwotne pęcherzyki mózgowe: przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie. Następnie dwa z nich dzielą się dalej i powstaje pięć wtórnych pęcherzyków mózgowych, na których opiera się podział topograficzny. Są to: kresomózgowie i międzymózgowie (powstałe z przodomózgowia), śródmózgowie, tyłomózgowie wtórne i rdzeniomózgowie (powstałe z tyłomózgowia). Struktury zaliczane do kresomózgowia i międzymózgowia są tożsame z zaliczanymi do mózgu według podziału klinicznego. W skład kresomózgowia wchodzą półkule mózgu i kresomózgowie środkowe. W skład międzymózgowia wchodzą podwzgórze i wzgórzomózgowie. Śródmózgowie, tyłomózgowie wtórne i rdzeniomózgowie zawierają w sobie struktury klasyfikowane klinicznie jako pień mózgu z wyłączeniem móżdżku. Bardziej szczegółowo są to pokrywa i konary mózgu zaliczane do śródmózgowia, móżdżek i most zaliczane do tyłomózgowia wtórnego i rdzeń przedłużony stanowiący rdzeniomózgowie.
Zaletami takiego podziału są jego precyzyjność oraz odniesienie do rozwoju struktur. Jego wadami są trudność w zapamiętaniu i rozbieżność z podziałem funkcjonalnym. Niekiedy struktury należące do dwóch różnych wtórnych pęcherzyków mózgowych pełnią podobne funkcje. Przykładowo drogi wstępujące przechodzą przez rdzeń przedłużony zaliczany do rdzeniomózgowia a przechodzą w konary mózgu należące do śródmózgowia.
Oba opisane powyżej podziały mózgowia mają swoje szczególne wady i zalety. Którego z nich będziemy używać zależy od tego, do jakiego zastosowania potrzebna jest nam klasyfikacja struktur. Nawet jeśli nie zamierzamy używać obu sposobów podziału, przy lekturze źródeł neuroanatomicznych niezwykle przydatne może okazać się zrozumienie ich podstaw. Warto spojrzeć na „tę drugą stronę rzeki”.
Bibliografia:
|
|
|
|
|
|
