Neuropsychiatria i Neuropsychologia Update to coroczna konferencja, dotycząca klinicznych zastosowań neuronauk. W ostatniej edycji (2015) dwie sesje poświecono neurobiologii, jedną psychiatrii i jedną neurologii. Neuropsychologia, chociaż obecna w nazwie konferencji, nie pojawiła się jako główny temat żadnej z sesji. Prof. Anna Grabowska, jedyna neuropsycholog wśród prelegentów, mówiła o plastyczności mózgu z perspektywy badań neuroobrazowania. To temat bliższy neurobiologii, jednej z głównych dziedzin badań prof. Grabowskiej. Gdyby dostosować tytuł konferencji do jej treści, neuropsychologia musiałaby z niego zniknąć, przynajmniej na czas tej edycji.

Co możemy zrobić z brakiem neuropsychologii w Neuropsychiatrii i Neuropsychologii? Drodzy psycholodzy, neuropsycholodzy, logopedzi, naprawdę nie mamy się czego wstydzić. Wystąpienia niejednego i niejednej z Was, których miałam okazję słuchać, były co najmniej równe poziomem naprawdę dobrym profesorskim prelekcjom konferencyjnym.

Brakowało neuropsychologów, ale nie zabrakło perełek wśród wykładów z innych dziedzin. Największe zainteresowanie wzbudził wykład prof. Marka Harata „Neuromodulacja w zaburzeniach psychicznych”. Prof. Harat przedstawił kilka skutecznych (i spektakularnych) przykładów operacyjnego leczenia osób z zaburzeniami neuropsychiatrycznymi.

Psychochirurgia zasłużenie ma prasę najgorszą z możliwych. Współcześnie jednak nie ma się przed czym wzdragać. Nie jest to już dłubanie szpikulcem w płacie czołowym z dojścia przez oczodół. To przede wszystkim metody głębokiej stymulacji mózgu (DBS – deep brain stimulation). Polegają na umieszczeniu w mózgu pacjenta elektrod, które pozwalają na precyzyjne hamowanie i „wyłączanie” patologicznie nadaktywnych okolic. Jak wyraził się prof. Harat, nie jest to ulepszanie człowieka na zamówienie. To ostatnia metoda pomocy. Stosuje się ją, kiedy wyczerpano już inne sposoby leczenia, a zaburzenia całkowicie uniemożliwiają choremu samodzielne funkcjonowanie nawet na podstawowym poziomie.

Prof. Harat przedstawił historie leczonych osób: z zespołem Touretta z kilkudziesięcioma silnymi tikami ruchowymi wciągu minuty, z chorobą Parkinsona i z depresją oporną na leczenie. Wyjątkowo poruszająca była historia młodego mężczyzny ze skrajnie nasiloną agresją, w tym autoagresją. Zaburzenie uniemożliwiało samoobsługę, poruszanie się po mieszkaniu, kontakty z innymi osobami i powodowało konieczność zastosowania ograniczenia swobody ruchów przez większość czasu.

Nowością dla większości słuchaczy było zastosowanie DBS u młodych osób z uszkodzeniem mózgu, powodującym niemożliwą do opanowania chęć jedzenia. Pacjenci mówili, że nieodparte uczucie głodu towarzyszy im  przez cały czas i utrudnia myślenie o czymkolwiek innym. Chorzy nie byli w stanie pracować, uczyć się, utrzymywać kontaktów społecznych. Potrafili nawet dokonywać włamań, aby zdobyć jedzenie. Konsekwencją, oprócz skrajnej otyłości, był szereg zaburzeń metabolicznych. U wszystkich osób po zastosowaniu DBS nastąpiła poprawa, nie zawsze pełna, ale zawsze poprawiająca samodzielne funkcjonowanie.
Nie mniej ciekawy, ale o zupełnie innym charakterze, był wykład prof. Anny Członkowskiej. Dotyczył profilaktyki udaru. Była to jedyna na tej konferencji prelekcja, w której każda informacja miała podane źródło. Prof. Członkowska korzystała głównie z metaanaliz, a nie z pojedynczych badań. Nie uchował się żaden niepoparty danymi ogólnik, który przecież „wszyscy znają”. Standard i oczywistość? Przypomnijcie sobie wszystkie konferencje, na których byliście. Wnioski z wykładu prof. Członkowskiej są bezlitosne dla wszystkich sybarytów, jeszcze zdrowych, ale już leniwych. Nie ma cudownych metod profilaktyki udaru. Pozostaje dieta, monitorowanie ciśnienia, lipidów i cukru, unikanie tytoniu i alkoholu, a przede wszystkim ruch. Przekazuję to Wam z bólem serca.

Niezdrowy tryb życia to bardzo powolna, ale skuteczna i, przynajmniej na początku, bardzo przyjemna metoda samozniszczenia. Nie brał jej jednak pod uwagę specjalny gość, prof. Leonardo Tondo, który otworzył konferencję wykładem o historycznej perspektywie samobójstwa. Potępienie samobójstwa jest w Europie wynalazkiem stosunkowo nowym. Starożytna kultura grecka i rzymska traktowały samobójstwo jako swego rodzaju wyjście honorowe z niektórych sytuacji. Stosunek do samobójstwa zmienił się w średniowieczu wraz z pojawieniem się koncepcji życia ludzkiego jako własności Boga.

Zagadnienia związane z samobójstwem pojawiły się także w sesji „Psychiatria”. Prof. Janusz Rybakowski mówił o etapach przebiegu chorób afektywnych. Z każdym epizodem choroby afektywnej rośnie częstość, nasilenie i trudność leczenia kolejnych epizodów. W związku z tym priorytetem jest zapobieganie nawrotom i utrzymanie jak najdłuższej eutymii. Jedną z najbardziej destrukcyjnych konsekwencji depresji jest samobójstwo. Z powodu samobójstwa ginie w Polsce pięciokrotnie więcej mężczyzn, niż kobiet. Prof. Dominika Dudek omówiła międzypłciowe różnice w obraz depresji oraz w charakterze prób samobójczych.

Neurobiologia różnic związanych z płcią jest jednym z ulubionych tematów prof. Jerzego Vetulaniego. Profesor zebrał, jak zwykle zresztą, sporo braw za wykład na temat „Mózg, płeć i gender” na zakończenie pierwszego dnia konferencji. My też kończymy relację z konferencji, ale nie temat neurobiologii różnic międzypłciowych! Mamy nadzieję jeszcze go poruszyć.

Drodzy czytelnicy, jeśli tylko macie możliwość uczestnictwa w konferencjach, korzystajcie z niej. Wykładajcie, słuchajcie, komentujcie i narzekajcie. Z założenia konferencje nie maja być nabożeństwami ku czci sław Akademii, ale miejscami wymiany myśli. Bardzo na Was czekamy na Neuropsychiatrii i Neuropsychologii 2016.