Funkcje wzrokowo-przestrzenne i wykonawcze sprawdzane są trzema zadaniami: uproszczonym testem łączenia punktów (stworzonym na podstawie Testu Łączenia Punktów TMT B), kopiowaniem trójwymiarowej figury (zróżnicowanej w zależności od wersji testu) i testem zegara (rysowanie tarczy zegara i ustawianie wskazówek w odpowiedni sposób). Osoba badana jest następnie proszona o podanie nazwy trzech zwierząt, przedstawionych na ilustracjach. Sprawdzana jest w ten sposób zdolność nazywania. Po tym teście badany proszony jest o powtórzenie za badającym pięciu wyrazów. Powtarzane jest to dwukrotnie. Dodatkowo badanego informuje się, że będzie musiał odtworzyć te słowa za parę minut. Zanim jednak sprawdzimy przypominanie odroczone, osoba badana wykona zadania dotyczące funkcji językowych i uwagi. Zdolność abstrahowania jest sprawdzana na podstawie tworzenia pojęć nadrzędnych dla dwóch przedmiotów. W celu oceny funkcji językowych osoba badana proszona jest o powtórzenie dwóch zdań. Sprawdzana jest również fluencja słowna fonemiczna. Badanie uwagi polega na bezpośrednim odtworzeniu 5 cyfr wprost i 3 cyfr wspak, a także na klaskaniu w dłonie, kiedy w czytanej przez eksperymentatora serii głosek usłyszy się głoskę „a” (selektywność uwagi). Na samym końcu wykonywane są zadania z zakresu przypominania odroczonego i oceny orientacji allopsychicznej. Eksperymentator prosi o odtworzenie pięciu zapamiętanych wcześniej wyrazów. Badany zdobywa punkty tylko wtedy, kiedy wymieni prawidłowy wyraz bez podpowiedzi. Orientacja allopsychiczna oceniana jest na podstawie pytania o datę, dzień tygodnia oraz miejsce aktualnego pobytu.
Wykonanie całego badania MoCA trwa ok. 10 minut. Maksymalna ilość punktów, jaką można zdobyć to 30. Skala MoCA w wersji anglojęzycznej cechuje się dobrą czułością i swoistością w wykrywaniu łagodnych zaburzeń poznawczych w początkowej fazie choroby Alzheimera. Czułość wynosi tutaj 90%, a swoistość 87%. To znacznie lepiej niż powszechnie stosowana skala Mini Mental State Examination (czułość: 18%, swoistość: 100%). Dodatkowo skala MoCA sprawdza się jako narzędzie przesiewowe w zaburzeniach poznawczych w chorobie Huntingtona, Parkinsona, mózgowych przerzutach nowotworowych, guzach mózgu i chorobach naczyniowych. Metoda ta jest nieodpłatna, a koszty jej zastosowania są niskie. Wszystko to sprawia, że prawdopodobnie MoCA będzie niedługo jedną z najpopularniejszych metod przesiewowych w zakresie łagodnych zaburzeń poznawczych.
Pierwsza wersja skali dostępna w Polsce, była opracowana w Klinice Psychiatrii Wieku Podeszłego i Zaburzeń Psychotycznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Adaptacją drugiej wersji skali MoCA i przebadaniem obydwu wersji pod kątem ich równoważności zajęli się specjaliści z Mazowieckiego Specjalistycznego Centrum Zdrowia (Szpital Tworkowski).
Adaptacja polskiej wersji równoważnej składała się z trzech etapów. Po pierwsze, było to przetłumaczenie angielskiej wersji MoCA 7.2 na język polski. Następnie wprowadzono zmiany mające usunąć nieporozumienia związane z różnicami kulturowymi. Ostatnia faza polegała na tłumaczeniu zwrotnym arkusza testowego i instrukcji oraz weryfikacji całości przez autorów.
Tłumaczenie zwrotne adaptacji wykazało zadowalającą rzetelność. Została ona również zaakceptowana przez autorów oryginału. W celu potwierdzenia równoważności pierwszej i drugiej polskiej wersji MoCA, przeprowadzono badanie na pacjentach Klinki Psychiatrycznej WUM w Pruszkowie. Próba składała się z 66 osób (M=37, F=29) w wieku 18-75 lat, o różnym poziomie funkcjonowania poznawczego. Osoby te były przebadane obydwiema wersjami MoCA.
W pierwszej wersji skali MoCA wyniki ogólne osiągały wartości od 6 do 30 pkt surowych, w drugiej – od 5 do 30. Równoważność skal została obliczona na podstawie współczynnika równoważności międzytestowej, w tym przypadku współczynnika korelacji rho Spearmana (rho=0,926, p=0,01). Sprawdzono dodatkowo, czy istnieją znaczące różnice w średnich wartościach rang obydwu skal MoCA. Średnia rang ujemnych wyniosła 22,41, średnia rang dodatnich -21,53. Aby sprawdzić czy różnice są istotne, użyto nieparametrycznego testu dla danych zależnych Wilcoxona. Nie wykazał on istnienia znaczących statystycznie różnic między średnimi rangami obydwu wersji MoCA (Z=-0,523, p=0,601). Jeżeli więc występowały jakieś różnice w wynikach u tej samej osoby badanej, to były one niewielkie i nie były związane z jakimkolwiek czynnikiem wewnętrznym.
Analizy korelacji przeprowadzone współczynnikiem Tau-b-Kendalla ukazują zadowalającą współzmienność wyników obydwu wersji MoCA. Jedynie testy na fluencję i uwagę (powtarzanie cyfr i klaskanie) miały nieistotne korelacje. Jest to jednak zrozumiałe i zgodne z założeniami – są to bowiem podtesty bardzo podatne na labilność uwagi.
Podsumowując, Montrealska Skala Oceny Funkcji Poznawczych 7.2 może być użytecznym narzędziem do przesiewowej diagnozy łagodnych zaburzeń poznawczych. Wyniki ogólne polskiej pierwszej i drugiej wersji skali są równoważne. Dodatkowo średnie rangi tych wyników w grupie pacjentów o zróżnicowanym poziomie funkcjonowania poznawczego nie różnią się znacząco od siebie. Autorzy drugiej wersji skali MoCA wskazują jednak na konieczność ustalenia punktów odcięcia dla MCI i otępienia, a także wskazania ich pozytywnej i negatywnej mocy prognostycznej. Parametry te należy porównać z uzyskanymi w pierwszej polskiej wersji skali MoCA. Dzięki temu możliwe byłyby badania podłużne, powtarzany pomiar w badaniach naukowych oraz monitorowanie funkcjonowania poznawczego u pacjentów.
Źródło: Gierus, J., Mosiołek, A., Koweszko, T., Kozyra, O., Wnukiewicz, P., Łoza, B., Szulc, A. 2015. Montrealska Skala Oceny Funkcji Poznawczych MoCA 7.2 – polska adaptacja metody i badania nad równoważnością. Psychiatria Polska, 49(1), 171-179.
|
|
|
|
|
|
