Wzgórze, to część OUN znajdująca się w międzymózgowiu. Zbudowane jest głównie z istoty szarej, która tworzy tak zwane jądra, a do nich z kolei dochodzą blaszki rdzenne. Wyróżnia się kilka typów jąder, a każde z nich pełni różne funkcje i tworzy połączenia do innych struktur mózgowych jak np. układ limbiczny i pozapiramidowy. Do wzgórza należy zatem integracja informacji czuciowych i ruchowych oraz kontrola dostępu do nich. Jest to możliwe między innymi dzięki działaniu tzw. pętli korowo-wzgórzowych (Walocha, Iskra, Gorczyca, Zawiliński, Skrzat, 2003)..
 

Budowa

W budowie wzgórza można wyróżnić kilka obszarów. Pierwszy z nich składa się z grupy jąder (przednie jądra wzgórza), które zaliczane są do układu limbicznego i biorą udział w regulacji poziomu pobudzenia. Tworzą one połączenia z hipokampem, zakrętem obręczy i ciałami suteczkowatymi.
Następnie wyróżnia się jądra przyśrodkowe wzgórza, które odgrywają rolę w ekspresji emocji. Mają zdolność do tworzenia połączeń z korą przedczołową, skroniową, istotą czarną i ciałem migdałowatym. Kolejne jądra wzgórza (śródblaszkowe) poprzez liczne połączenia do niemal wszystkich obszarów kory mózgowej wpływają na jej ogólną aktywność.
Największe jądro wzgórza stanowi poduszka, która integruje informacje wzrokowe, słuchowe i czuciowe. Jej połączenia dochodzą do kory potylicznej, ciemieniowej i skroniowej oraz wzgórków czworacznych i ciała kolankowatego bocznego
W związku z tak dużym zaangażowaniem poduszki w procesy integracji informacji uszkodzenie tej struktury może owocować poważnymi zaburzeniami jak np. zespół pomijania stronnego, afazja czuciowa lub niemożność koncentracji uwagi (Walocha, 2003).
 

Funkcje

Główną funkcją wzgórza jest przesyłanie sygnałów z systemów sensorycznych do kory mózgowej. I tak na przykład aksony siatkówkowych komórek zwojowych, które dochodzą do wzgórza tworzą połączenia z innymi neuronami. Następnie te neurony wzgórza, które otrzymały informację przekazują ją dalej do pierwszorzędowej kory wzrokowej.
Rzeczą godną uwagi jest parzystość wzgórza i kory mózgowej. Podkreśla to fakt, że informacja otrzymana z lewej strony mapowana jest w prawym jądrze wzgórza i prawym obszarze pierwotnej kory mózgowej; w przypadku bodźca z prawej strony - dokładnie na odwrót (O'Shea, 2012).
Wzgórze pełni również ważną rolę w procesach uczenia się. Prawidłowe funkcjonowanie przednich jąder wzgórza umożliwia skupienie uwagi, a także poprzez połączenia z hipokampem i innymi obszarami mózgu - uczenie się.
Inną strukturą wzgórza odpowiedzialną za procesy uwagi jest jądro siatkowate, które pełni głównie funkcje hamujące i moduluje aktywność pozostałych jąder poprzez selekcję sygnałów. Decyduje zatem czy warto zwrócić uwagę na daną informację, czy nie.
Z kolei jądro brzuszne przednie poprzez pośrednictwo między jądrami podstawy, a móżdżkiem i korą ruchową wspomaga zapoczątkowanie i powstrzymywanie ruchów (Walocha, 2003).

Ciekawostka

Eksperyment z 2010 roku przeprowadzony przez zespół Jeffreya Ellenbogena pozwolił zaobserwować, że aktywność wzgórza może decydować o głębokości snu. Dlaczego niektórzy ludzie budzą się od najmniejszego dźwięku, podczas gdy inni pozostają niewzruszeni? Okazuje się, że w przypadku tych ostatnich częstotliwość tzw. wrzecion snu generowanych przez wzgórze jest znacznie wyższa niż u osób, które łatwo obudzić. Naukowcy porównują wzgórze do izolatora, który nie dopuszcza do przetworzenia bodźca przez dalsze struktury mózgowe. Można wysnuć więc wniosek, że im więcej wrzecion snu, tym większa "odporność" na pobudkę (Danq-Vu, McKinney, Buxton, Solet i Ellenbogen, 2010).
 

Literatura:

• Walocha, J., Iskra, T., Gorczyca, J., Zawiliński, J., Skrzat, J. (2003). Anatomia prawidłowa człowieka. Ośrodkowy układ nerwowy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• O'Shea, M. (2012). Mózg. Krótkie wykłady. Sopot: GWP.
• Dang-Vu, T., McKinney, S., Buxton, O., Solet, J., Ellenbogen, J. (2010). Spontaneous brain rythms predict sleep ability in the face of noise. Current Biology, 20(15), 626-7.