Mówi się, że miłość nie zna granic. Ta między partnerami, matki do dziecka, patriotów do ojczyzny, sympatyków do partii politycznej, fanów do drużyny sportowej. Jednak czy w każdym z podanych przypadków deklarowana miłość jest tym samym uczuciem? Lub inaczej - czy wywołuje pobudzenia podobnych obszarów mózgu i z punktu widzenia neuroobrazowania jej skutki można do siebie przyrównać?

Okazuje się, że w przeciwieństwie do np. romantycznej miłości - uczucia pomiędzy dwojgiem konkretnych osób, o którym w aspekcie neuronauk wiadomo jest dużo, tak o tzw. nieromantycznej miłości badań naukowych jest niewiele.

Przykładem silnej więzi i poczucia grupowej przynależności jest fascynacja drużyną sportową np. piłki nożnej. Opisana przez Desmonda Morrisa relacja, nazwany przez niego „tribal love” ma według autora właśnie plemienne cechy. Ta forma nieromantycznej miłości łączącej kibiców (jako konsumentów) z klubem, wspiera rynek piłkarski i z czym trudno się nie zgodzić, ma duże znaczenie w kontekście socjoekonomicznym. Wystarczy spojrzeć choćby na raport finansowy FIFA 2014 określający przychód na ponad 2 biliony dolarów, by nie mieć do co tego wątpliwości. Co składa się na tak spektakularny fenomen tego zjawiska?

Przypuszczalnie football kształtuje pewnego rodzaju wzory odczuć emocjonalnych i zachowań, które świadomie lub nieświadomie postrzegane są przez kibiców jako potrzeba. Biorąc pod uwagę fakt, że nagradzaniem pożądanych zachowań zajmuje się w mózgu układ nagrody, można spodziewać się w tym przypadku zaangażowania obszarów do niego należących. Taka hipoteza została postawiona przez naukowców z Uniwersytetu w Coimbrze i Uniwersytetu w Aveiro, a badania mające na celu sprawdzenie jej słuszności zakończyły się ciekawymi wynikami.

W pierwszej kolejności grupę uczestników poproszono o wypełnienie tzw. Football Supporter Fanaticism Scale (FSFS), czyli skali samooceny poziomu fanatyzmu (termin ten został użyty w badaniu wielokrotnie z zastrzeżeniem porzucenia wszelkich negatywnych konotacji, a raczej służący do podkreślenia intensywności zjawiska). Ostatecznie badaniu strukturalnego (anatomia mózgu) i funkcjonalnego (aktywność obszarów mózgu) rezonansu magnetycznego poddano 56 osób w tym 54 mężczyzn oraz 2 kobiety w wieku średnio 34.4 +/- 10.7 lat. W tym czasie uczestnicy oglądali pięciokrotnie, trwające 6-12s, bardzo zbliżone do siebie pod względem ujęcia sceny, przedstawiające: wygraną drużyny, której kibicują (+ LovedTeam); wygraną tej samej z jej silnym rywalem (++LovedTeam); przegraną ulubionej drużyny (-LovedTeam); jej przegraną z rywalem (--LovedTeam); film z neutralną drużyną (0 Neutral)

Poproszono uczestników o ocenienie video po jego wyświetleniu (w skali Likerta), przy pomocy joysticka. Kolejność prezentowanych filmów była przypadkowa.

Tak jak przypuszczano, badania wykazały silne zaangażowanie regionów mózgu wchodzących w skład układu nagrody, w tym pnia mózgu, brzusznej części nakrywki (VTA) i istoty czarnej (SN), a także obszarów układu limbicznego odpowiedzialnych za reakcje emocjonalne.

Aktywacja VTA, SA, jądra ogoniastego, skorupy, gałki bladej, wyspy, hipokampa, ciała migdałowatego następowała poprzez kontrast między sytuacjami tzw. pozytywnymi a negatywnymi w kontekście ukochanej drużyny. O zaangażowaniu szlaku mezolimbicznego podczas sytuacji pozytywnych świadczy wzrost aktywności w VTA, ciele migdałowatym i hipokampie w wyniku kontrastu pozytywnego a negatywnego oraz pozytywnego a neutralnego video. Co ciekawe, zakręt obręczy oraz okolice okołowęchowe aktywowane były zarówno przez kontrast sytuacji pozytywnych a neutralnych oraz negatywnych a neutralnych, co wskazuje na udział tych obszarów w przetwarzaniu informacji związanych z nagrodą, a także karą. Dodatkowo badanie wykazało, że obszar kory przedczołowej zaangażowany jest w procesy poznawcze i kontrolę negatywnych emocji.

Dopaminergiczne szlaki mezolimbiczny i mezokortykalny, odgrywające ważną rolę w przetwarzaniu i kontroli zachowań związanych z motywacją i nagrodą, biorą początek w brzusznej części nakrywki śródmózgowia( VTA). Wypustki pierwszego z nich, mezolimbicznego, wysyłane są przede wszystkim do jądra półleżącego, ale także do ciała migdałowatego, hipokampa, kory oczodołowo-czołowej oraz przegrody. W mezokortykalnym szlaku aksony dochodzą do kory przedczołowej, zakrętu obręczy, a także okolic okołowęchowych. Natomiast drogi zaczynające się w istocie czarnej(SN) kierują się w stronę jądra ogoniastego i skorupy. Zarówno miłość romantyczna, jak i matczyna angażują te rejony mózgu , a jak się okazuje, dzieje się to również w przypadku rozpatrywanej „tribal love”, czyli fascynacji grupowej. Nie zaobserwowano jednak np. obecnej w przypadku miłości romantycznej i matczynej dezaktywacji ciała migdałowatego, a wręcz jego zwiększoną aktywację, co sugeruje różne, warte uwagi i dalszych badań, powiązanie tego obszaru z przetwarzaniem takich treści. Przypuszcza się, że sytuacje związane z wygraną ukochanej drużyny, są rozpatrywane jako pozytywna stymulacja i zapamiętywane jako „ do powtórzenia”, w czym prawdopodobnie bierze udział ciało migdałowate. Kojarzone głównie z negatywnymi emocjami, strachem i agresją, ciało migdałowate odgrywa rolę także w pamięci emocjonalnej . Zaobserwowana korelacja pomiędzy wynikiem FSFS a aktywnością ciała migdałowatego także wspiera to założenie.

Podsumowując, w każdej z rozpatrywanych form miłości, matczynej, romantycznej czy też choćby w miłości do drużyny piłkarskiej, ważną rolę odgrywa układ nagrody. Jak się jednak okazuje, mimo wielu podobieństw, możemy mieć nadzieje, że nawet z punktu widzenia neuronauk, każda miłość jest inna.

Bibliografia
Isabel C. Duarte, Sonia Afonso, Helena Jorge, Ricardo Cayolla, Carlos Ferreira, Miguel Castelo-Branco Tribal love: the neural correlates of passionate engagement in football fans; Social Cognitive and Affective Neuroscience (2017)