W psychologicznym oraz neurologicznym rozumieniu procesy autorefleksji wiązane są z oceną cech osobowościowych i fizycznych, wspomnieniami dotyczącymi samego siebie czy stawianymi przed sobą celami. Dotychczas prowadzone badania w zasadzie na wiarę zakładały, że to właśnie te procesy odpowiadają za wytrwałość w postanowieniach, np. o prowadzeniu zdrowszego stylu życia. Założenie to do tej pory pozostawało jednak nie sprawdzone.
Środkowa kora przedczołowa
Po angielsku medial prefrontal cortex – czyli MPFC. Właśnie ten obszar mózgu, położony w przedniej jego części, tuż za czołem, utożsamiany jest z procesami myślowymi dotyczącymi nas samych. Badania wykazały, że aktywność w tym rejonie towarzyszy nam podczas podejmowania decyzji o porzuceniu niezdrowych nawyków i zastąpieniu ich nowymi, mającymi lepiej przysłużyć się naszym organizmom. Kto z nas nigdy nie pomyślał: „Od przyszłego tygodnia zapisuję się na siłownię!”? Albo: „Jutro zaczynam się zdrowo odżywiać!”? Co roku styczeń udowadnia, że z tego typu chęciami różnie jednak bywa. Dlaczego niektórym udaje się wytrwać w nowym trybie życia, inni zaś po półtora miesiąca zapominają zupełnie o zakupionym karnecie do fitness clubu?
Badania z użyciem czynnościowego neuroobrazowania wykazały, że aktywność MPFC już w momencie podejmowania decyzji pozwala przewidzieć, kto z nas będzie miał większe szanse na dotrzymanie swoich postanowień. Dla przykładu osoby, u których w czasie wyświetlania wiadomości promujących aktywniejszy tryb życia, MPFC wykazywało większą gorliwość, w ciągu miesięcznego okresu obserwacji częściej utrzymywały wprowadzone przez siebie prozdrowotne zmiany.
Jaka jest natura relacji między MPFC a zmianami w zachowaniu?
Prognostyczna wartość aktywności MPFC na trwałość zmiany zachowań jest wyraźnie widoczna w publikowanych dotychczas badaniach. Związek ten próbowano tłumaczyć wyższą aktywnością procesów autorefleksji. Uznawano, że im intensywniej dana osoba odnosi potrzebę wprowadzenia zmian do siebie oraz swoich celów, tym silniejsza będzie jej motywacja. MPFC nie jest jednak aktywna wyłącznie podczas autorefleksji. Dlatego jako kontrtezę grupa badaczy pod kierownictwem Nicole Cooper postawiła inny proces, również zachodzący ze wzmożoną aktywnością w MPFC: subiektywne ocenianie wartości.
Badanie
„Osoby, które mniej czasu spędzają siedząc, rzadziej zapadają na cukrzycę i choroby serca, niż osoby aktywnie spędzające czas.” - tego typu wiadomości wyświetlane oraz odczytywane były grupie 44 dorosłych. Wszyscy oni prowadzili dotychczas siedzący tryb życia – kryterium włączenia do badania stanowiło spędzanie na aktywności fizycznej – za takową uznawano także przeciętnej prędkości marsz - nie więcej niż 3 godziny i 15 minut tygodniowo. W badaniu uczestniczyli przedstawiciele obu płci (28 kobiet oraz 16 mężczyzn), należący do różnych grup etnicznych (rasę kaukaską reprezentowało 31 badanych).
Uczestnicy trzy razy spotkali się z badaczami. Wpierw każdy badany wyposażony został w urządzenie nazwane przyśpieszeniomierzem. Miało ono za zadanie zbierać informacje o aktywności fizycznej badanych przez okres średnio dziesięciu dni. Po tym czasie przechodzono do drugiego etapu badania, tego w którym uczestnicy zapoznawali się z prozdrowotnymi przekazami (jak podany wyżej przykład wiadomości), podczas gdy aktywność ich mózgów rejestrowana była przy użyciu fMRI. Po odczytaniu każdego przekazu, uczestnicy mieli za zadanie zastanowić się przez moment nad tym, w jaki sposób mogliby zastosować uzyskaną informację w swoim życiu.
Trzecie spotkanie miało miejsce miesiąc po sesji neuroobrazowania. W tym czasie uczestnicy w dalszym ciągu nosili przyśpieszeniomierze; codziennie otrzymywali również dwie wiadomości SMS, zawierające przypomnienie prozdrowotnych przekazów.
Autorefleksja czy wartościowanie?
Naukowcy spróbowali ustalić, która z działalności związanych z MPFC wykazuje się silniejszą korelacją z efektywnością we wprowadzaniu nowych zwyczajów.
Wszakże ośrodki mózgowe nie pracują w izolacji. Sieci neuronalne urastają do miana gorącego tematu w neurologii, zwłaszcza w dziedzinie procesów poznawczych oraz zachowań. Różne prace coraz chętniej upatrują źródeł tych codziennych procesów w funkcjonalnych połączeniach pomiędzy poszczególnymi regionami mózgu. Mając na uwadze tą wiedzę, w swoich poszukiwaniach badacze skupili się na połączeniach uważanych za odpowiadające interesującym ich procesom:
Poza obrazowaniem konkretnych struktur naukowcy przeprowadzili u badanych również zapis aktywności całego mózgu, szukając funkcjonalnych połączeń między MPHC a innymi strukturami.
Wyniki
Analiza otrzymanych danych nie wykazała związku pomiędzy zmianą zachowań badanych a autorefleksją. W zamian uczestnicy z silniejszą łącznością między regionami odpowiedzialnymi za procesy wartościowania, okazali się zauważalnie bardziej skorzy do redukcji czasu spędzanego siedząco. Za naszą decyzję odpowiadają więc: zysk wynikający ze zmiany trybu życia na zdrowszy, reorientacja w preferencjach co do spędzania wolnego czasu oraz motywacja (z którą to silnie powiązane jest prążkowie brzuszne).
Obrazowanie całego mózgu ukazało dodatkowo u tych osób większą aktywność połączeń MPFC z ciałem migdałowatym (odpowiadającym za emocje – można to sobie wyobrazić jako krzyczący entuzjastycznie głos „Chcę! Chcę! Zrobię!”) a także zakrętem przyhipokampowym (wiązanym z kolei z pamięcią, ale również wspomnieniami oraz celami; przez analogię do poprzedniej metafory, ten głos mógłby mówić „Przecież od dawna chciałem to zmienić!”).
Myśląc o nowych postanowieniach lub zmianie trybu życia na zdrowszy, najlepiej zatem skupić się na pozytywnych wartościach takiej decyzji i korzyściach, jakie nasz organizm z nich wyniesie.
Bibliografia:
Cooper, N., Bassett, D.S., Falk, E.B (2017). Coherent activity between brain regions that code for value is linked to the malleability of human behavior. Scientific Reports 7, article number: 43250 , Doi: 10.1038/srep43250
|
|
|
|
|
|
