Większość naszych włókien nerwowych (aksonów) jest otoczonych otoczką aka osłonką mielinową. W ośrodkowym układzie nerwowym (ang. central nervous system, CNS) jest ona tworzona przez oligodendrocyty, a w obwodowym układzie nerwowym (ang. peripheral nervous system, PNS) przez komórki Schwanna. Chorobą, która prowadzi do rozpadu osłonek mielinowych (czyli do tzw. procesu demielinizacji) i rozpadu aksonów w ośrodkowym układzie nerwowym, jest stwardnienie rozsiane (łac. sclerosis multiplex, SM). Uszkodzenie tkanki nerwowej skutkuje w spowolnianiu lub zahamowaniu przewodnictwa neuronalnego. 

Rysunek 1. Aksony z nienaruszoną (obrazek po lewej stronie) i uszkodzoną osłonką mielinową. Źródło: http://www.advantagetherapyonline.com/files/2013/03/Myelin-Sheath.jpg

Typowymi objawami SM związanymi z tym procesem są: spastyczność (nadmierne napięcie mięśniowe), zaburzenia zdolności poznawczych, depresja i zmęczenie. Są to niewątpliwie czynniki, które znacznie obniżają jakość życia osób z SM. W tym przypadku sensownym wydaje się być leczenie objawowe, zwłaszcza fizykoterapia jako forma wspierania farmakoterapii. 

Rysunek 2. Fizykoterapia. Źródło: http://www.dombosco.sebsa.com.br/faculdade/Img_fisioterapia/MKS_1215-.jpg

Sporty wspinaczkowe (ang. sports climbing – SC) i joga to ćwiczenia aerobowe złożone z serii ćwiczeń rozciągających, wymagających od ciała złożonych ruchów i kontroli nad nimi. Istnieją doniesienia naukowe na temat wpływu jogi i innych ćwiczeń aerobowych na kondycje osób z SM, jednak nikt jeszcze nie pokusił się o sprawdzenie, czy sporty wspinaczkowe mogą łagodzić spastyczność, zaburzenia zdolności poznawczych, zły nastrój i zmęczenie u pacjentów z SM. Tym właśnie tematem postanowili zająć się badacze ze Słowenii.

W badaniu wzięło udział 20 osób z ustępująco-nawracającą lub postępującą postacią SM w wieku 26-50 lat. Stan pacjentów był oceniony na skali niewydolności ruchowej Kurtzkiego – EDSS (ang. Expanded Disability Status Scale) – próbka składała się z osób z oceną 6 lub mniejszą. Pomiar na skali EDSS polega na ocenie objawów neurologicznych występujących u pacjenta w skali od 1 do 9. Im więcej punktów na skali, tym większa niepełnosprawność. Ocena 6 to „stosowane okresowe lub jednostronne stałe wspomaganie (laska, kula, podciąg) konieczne do przejścia około 100 metrów z lub bez odpoczynku”.  Pacjent z oceną 8 porusza się wyłącznie na wózku. Dodatkową skalą była skala EDSSpyr (ang. EDSS pyramidal functions score), mierząca funkcjonowanie układu piramidowego. Osoby badane musiały mieć ocenę na tej skali większą niż 2.

Pacjenci byli losowo przydzieleni do dwóch grup – jedna z nich miała ćwiczyć sporty wspinaczkowe, a druga jogę. Programy treningowe trwały 10 tygodni, a po ich zakończeniu ponownie oceniano u pacjentów spastyczność, funkcjonowanie poznawcze, nastrój i zmęczenie. Miało to na celu ustalenie, czy któryś z programów miał wpływ na poprawę funkcjonowania u osób z SM.

Jakie były wyniki? Otóż, nie odnotowano różnic istotnych statystycznie w poprawie spastyczności po zajęciach ze wspinaczką i jogą. W grupie SC zaobserwowano 25% poprawy (p=0,046) na skali EDSS. Nie było różnic w zakresie funkcjonowania wykonawczego po zakończeniu obydwu programów. Zanotowano natomiast 17% wzrostu w zakresie koncentracji uwagi po zajęciach jogi (p=0,005). W grupie SC zmniejszyło się zmęczenie o 32.5% (p=0,015), joga nie miała na to wpływu. Nie zanotowano również wpływu obydwu sportów na nastrój. Ten ostatni wynik bardzo zaciekawił badaczy, gdyż trenerzy zaobserwowali w swoich grupach, że u pacjentów wzrosła motywacja i entuzjazm, a także zaczęli się oni socjalizować z innymi. Poprzednie badania wskazywały na umiarkowany pozytywny wpływ na dobrostan psychiczny u osób uprawiających sporty aerobowe. Z drugiej strony jednak nie była to jednorodna grupa pacjentów z SM, a osoby z różnymi innymi chorobami i stanem zdrowia.

Rysunek 3. Joga. Źródło: http://www.expatliving.sg/incoming/article33742.ece/alternates/w1024/Yog...
 

Jakie z tego płyną najważniejsze wnioski? Sporty wspinaczkowe i joga mogą poprawiać niektóre aspekty funkcjonowania osób ze stwardnieniem rozsianym i wpływać na jakość ich życia. Nie są to może spektakularne wyniki, ale i tak powinno się rozważać włączenie pewnych elementów ćwiczeń fizycznych do rehabilitacji tych osób.

Źródło: Velikonja, O.m, Curic, K., Ozura, A., Jazbec, S.S. 2010. Influence of sports climbing and yoga on spasticity, cognitive function, mood and fatigue in patients with multiple sclerosis. Clinical Neurology and Neurosurgery, 112, 597–601.