Czym tak naprawdę jest uzależnienie od Internetu i co leży u jego podstaw? Czy i jak można z nim walczyć? Halley Pontes, Daria Kuss i Mark Griffiths podsumowują dotychczasowe dane na ten temat i udzielają odpowiedzi na nurtujące pytania.
Próby zdefiniowana uzależnienia od Internetu
Uzależnienie od Internetu występuje w literaturze pod różnymi nazwami - od patologicznego używania Internetu, przez kompulsywne używanie komputera, aż po uzależnienie od świata wirtualnego. Specjaliści wciąż spierają się o to, czy IA można traktować jako samodzielną jednostkę chorobową. Niektórzy twierdzą, że tak, inni uważają, że IA jest konsekwencją Innego zaburzenia (np. ADHD, depresji, zaburzeń lękowych). Część badaczy zjawiska jest zdania, że Internet jest jedynie miejscem, bądź swego rodzajem napędem dla innych uzależnień lub schorzeń (Pontes, Kuss, Griffiths, 2015).
Kłopoty z ustaleniem przyczyn uzależnienia od Internetu stwarzają trudności z wprowadzeniem spójnej definicji tego zjawiska. Jedna z popularniejszych definicji mówi, że IA to nadmiernie bądź niewystarczające kontrolowanie impulsów i zachowań związanych z korzystaniem z Internetu, czego konsekwencje widoczne są w codziennym życiu. Według Kimberly Young, psycholog i ekspertki w dziedzinie uzależnienia od Internetu, IA to zaburzenie kontrolowania impulsów, które można porównać do uzależniania od hazardu (Young, 1998).
W ramach teorii behawioralnych IA to rodzaj uzależnienia technologicznego charakteryzującego się niewłaściwą relacją między człowiekiem, a maszyną. W parze z tą teorią idzie koncepcja poznawczo-behawioralna, w której Davis (2001) rozróżnia specyficzne (SPIU) i uogólnione (GPIU) patologiczne korzystanie z Internetu. GPIU dotyczy ogólnego, wielowymiarowego nadużywania Internetu. Natomiast SPIU odnosi się do zależności człowieka od konkretnej aplikacji lub funkcji Internetu. Według Davisa już same nieprzystosowawcze procesy poznawcze mogą stać za rozwojem uzależnienia od Internetu. Z drugiej strony, możliwe, że przyczynami IA są czynniki psychopatologiczne takie jak depresja, fobia społeczna lub uzależnienie od substancji. Głównymi objawami IA według Davisa są między innymi: nadmierne i bezcelowe spędzanie czasu w Internecie, obsesyjne myśli dotyczące Internetu, ciągła potrzeba bycia online, zespół abstynencyjny, brak zainteresowań oraz przeświadczenie jednostki, że tylko w Internecie może czuć się dobrze.
Jak diagnozować uzależnienie od Internetu?
Pomimo zwiększającej się liczby osób uzależnionych od Internetu specjalistom wciąż brakuje narzędzi diagnostycznych. Z dotychczasowych badań i obserwacji wynika, że osoby z IA często wychowują się w rodzinach dysfunkcyjnych, w których nierzadko pojawiają się konflikty między rodzicami lub na linii rodzic-dziecko. Osoby te również informują, że nie dostają od rodziców wystarczająco dużo wsparcia, ciepła i zaangażowania. Ponadto IA często współwystępuje z depresją, ADHD, zaburzeniami samoregulacji, zaburzeniami poznawczymi, bezsennością, złą jakością snu, obniżoną motywacją i niską satysfakcją z życia, a także złym samopoczuciem, stresem i samotnością (Li i in., 2014; Lam, 2014).
Neuronalne podstawy uzależnienia od Internetu
Punktem wyjścia do badań IA pod kątem procesów neuronalnych było przypuszczenie, że podobne mechanizmy biorą udział w powstawaniu zarówno uzależnienia od Internetu, jak i uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
Badanie fMRI pokazało wysoką aktywność górnego zakrętu czołowego u osób uzależnionych od Internetu, które wygrywały kilka razy pod rząd. Nie zmieniało się to nawet, gdy zdarzało im się przegrywać. Zauważono u nich również mniejszą w porównaniu do grupy kontrolnej aktywność tylnej części kory zakrętu obręczy w odpowiedzi na przegraną. Innymi słowy, osoby te są bardziej wrażliwe na nagrodę, a znacznie mniej na przegraną i jej negatywne konsekwencje, niż ludzie zdrowi. Podobnie jak w przypadku uzależnień od substancji, w IA dochodzi do stopniowego wzrostu tolerancji na nagrodę, a także do wystąpienia zjawiska "głodu" i zespołu abstynencyjnego. U podłoża mechanizmów uzależniania leży synchronizacja szlaku mezokortykolimbicznego. Polega ona na wzmocnieniu połączeń między neuronami oraz jednoczesnej i rytmicznej aktywności neuronów danych struktur mózgowych - w tym przypadku struktur odpowiedzialnych za wydzielanie i przekazywanie dopaminy. Synchronizacja powoduje sprawne, szybkie i efektywne przekazywanie impulsu między neuronami. Praca struktur szlaku mezokortykolimbicznego i wzmocnienie połączeń obszarów związanych z nagrodą sprawiają, że obojętny wcześniej bodziec, jakim było np. korzystanie z Internetu zaczyna być szybciej kojarzony z nagrodą, co wywołuje chęć, a później wręcz nieodpartą potrzebę powtórzenia zachowania (Liu i in., 2010).
U osób uzależnionych od Internetu zaobserwowano również pomniejszoną objętość istoty szarej w grzbietowobocznej korze przeczołowej, oczodołowej korze przedczołowej, móżdżku i przedniej części kory zakrętu obręczy. W konsekwencji obserwuje się zmiany w kontrolowaniu ruchów, myśleniu, motywacji, emocjach i podejmowaniu decyzji.
Terapia
Pomimo braku jednoznacznej definicji i sposobu diagnozowania IA psychologowie i inni specjaliści starają się pomóc osobom uzależnionym. Badanie przeprowadzone przez Winklera pokazuje, że oddziaływania psychologiczne przynoszą lepsze efekty, niż farmakoterapia (2013). W przypadku IA najlepiej sprawdzają się terapia poznawczo-behawioralna i terapia rodzinna MFGT (Multifamily Group Therapy). W przypadku tej drugiej celem terapii jest poprawienie relacji rodzinnych pacjenta, co z kolei wiąże się z podwyższeniem poziomu satysfakcji z życia i zaspokojeniem jego potrzeb psychologicznych. Wciąż trwają próby opracowania metod psychofarmakoterapii, dla której punktem wyjścia są podobieństwa IA do uzależnień od substancji psychoaktywnych.
Pontes, H., Kuss, D. i Griffiths, M. (2015). Clinical psychology of Internet addiction: a review of its conceptualization, prevalence, neuronal processes, and implications for treatment. Dove Press: Neuroscience and Neuroeconomics.
Young KS. (1998). Internet addiction: the emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychol Behav, 1(3), 237–244.
Davis RA. (2001). A cognitive-behavioral model of pathological Internet use. Comput Hum Behav., 17(2), 187–195.
Lam LT. (2014). Internet gaming addiction, problematic use of the Internet, and sleep problems: a systematic review. Curr Psychiatry Rep., 16(4), 1–9.
Li, W., Garland, EL., Howard, MO. (2014). Family factors in Internet addiction among Chinese youth: a review of English-and Chinese-language studies. Comput Hum Behav, 31, 393–411.
Liu, J., Gao, XP., Osunde, I. (2010). Increased regional homogeneity in Internet addiction disorder: a resting state functional magnetic resonance imaging study. Chin Med J, 123(14), 1904–1908.
Yuan, K., Qin, W., Wang, G. i inni (2011). Microstructure abnormalities in adolescents with Internet addiction disorder. PLoS One, 6(6).
|
|
|
|
|
|
